ΣτΕΝΟΣ ΚΛΟΙΟΣ ΣΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ

Άλιμος Βάρη Βούλα Βουλιαγμένη Γλυφάδα Ελληνικό Αργυρούπολη Ηλιούπολη

Η δημοσιοποίηση της υπ’ αριθμ. 2377/2022 απόφασης της Ολομέλειας του ΣτΕ – που εκκρεμούσε εδώ και μήνες – κατάφερε να ταράξει τα αυτοδιοικητικά νερά σε 225 Δήμους και να αποτελέσει ένα κρίσιμο γεγονός για την πορεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη χώρα. Η απόφαση αυτή αφορούσε την αντισυνταγματικότητα ή μη συγκεκριμένων νομοθετημάτων που αφορούσαν τη συγκρότηση και λειτουργία διοικητικών οργάνων- επιτροπών των Δήμων. Το «πρόβλημα» ξεκίνησε το 2019 με την εφαρμογή της απλής αναλογικής και κυρίως στους Δήμους που ο Δήμαρχος εξελέγη τη δεύτερη Κυριακή.

Οι βουλευτικές εκλογές που ακολούθησαν, το ίδιο έτος, άλλαξαν τα δεδομένα. Η ψήφιση των Νόμων 4623/2019 και 4625/2019, αλλά και άλλες νομοθετικές πρωτοβουλίες που ελήφθησαν από τη νέα κυβέρνηση, μετέφεραν πάρα πολλές και ιδιαίτερα σημαντικές αρμοδιότητες των Δημοτικών Συμβουλίων στην Οικονομική Επιτροπή, ένα διοικητικό όργανο των δήμων ολιγομελές και πιο ευέλικτο που απαρτίζεται από δημοτικούς συμβούλους.

Η ανάλυση της απόφασης

Το σκεπτικό της κρίσιμης απόφασης του ΣτΕ και τα δεδομένα που ανατρέπονται εξηγεί με σαφήνεια στο businessdaily.gr o Θεοδόσης Χατζηιωαννίδης που είναι Οικονομολόγος-MBA, Σύμβουλος Επιχειρήσεων και ΟΤΑ, Ειδικός Συνεργάτης ΚΕΔΕ. Όπως τονίζει:

«Ταυτόχρονα με τις συγκεκριμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες άλλαξε ο τρόπος εκλογής των μελών της Οικονομικής Επιτροπής (αλλά και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής), δίνοντας τη δυνατότητα στον δήμαρχο να μπορεί να έχει άνετη και μεγάλη πλειοψηφία στην Οικονομική Επιτροπή, ανεξάρτητα από το ποσοστό που πήρε την πρώτη Κυριακή των εκλογών. Του έδωσε τη δυνατότητα να διορίζει στις επιτροπές περισσότερους δικούς του συμβούλους αλλά και να εκλέγονται δημοτικοί σύμβουλοι με τους οποίους ήρθε σε συμφωνία μετά τις εκλογές και οι οποίοι ανεξαρτητοποιήθηκαν από τις παρατάξεις με τις οποίες εκλέχθησαν (πολλές φορές και την πρώτη μέρα της νέας Δημοτικής θητείας). Έτσι υπήρξαν πολλές περιπτώσεις που αντί να εκλεγούν μέλη της Οικονομικής Επιτροπής από τον 4ο ή τον 3ο συνδυασμό της αντιπολίτευσης, εκλέχθηκαν περισσότεροι σύμβουλοι της συμπολίτευσης ή και ανεξάρτητοι, οι οποίοι ανεξαρτητοποιήθηκαν και στην πράξη πρόσκεινται στον δήμαρχο. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι συγκεκριμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες διευκόλυναν Δημάρχους οι οποίοι πήραν χαμηλά ποσοστά την πρώτη Κυριακή, κι όχι αυτούς που ξεπέρασαν ή πλησίασαν το 50% και οι οποίοι έτσι κι αλλιώς είχαν την πλειοψηφία.

Λίγους μήνες μετά άρχισαν κάποιες προσφυγές θιγόμενων κατά κύριο λόγο παρατάξεων και Συμβούλων στο ΣτΕ. Μετά από πολύ χρόνο, έρχεται λοιπόν το ΣΤΕ και δικάζοντας στην ολομέλειά του (Απόφαση 2377/2022 – δημοσιοποίηση περίληψης 2/12/2022), κηρύσσει αντισυνταγματικές αυτές τις διατάξεις των νομοθετικών ρυθμίσεων του 2019 (Ν. 4623/2019 και 4625/2019). Η σημαντικότερη παράμετρος που φαίνεται να έλαβε υπόψη της η Ολομέλεια του Στε για την τελική της απόφαση, είναι ότι οι συγκεκριμένες νομοθετικές αποφάσεις πάρθηκαν μετά τη διεξαγωγή των δημοτικών εκλογών και άρα, σύμφωνα με το πνεύμα της δικαστικής απόφασης, αλλοίωσαν τη βούληση των εκλογέων. Δηλαδή η ολομέλεια αποφάνθηκε ότι δεν είναι αντισυνταγματικές οι ρυθμίσεις, αλλά το γεγονός ότι ψηφίστηκαν και ίσχυσαν σε δημοτική περίοδο που είχε ήδη ξεκινήσει και για την οποία κατά τις εκλογές ίσχυαν άλλοι νόμοι.

Με βάση λοιπόν την απόφαση αυτή, ο τρόπος συγκρότησης της Οικονομικής Επιτροπής (και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής) θα πρέπει να αλλάξει και να γίνει με βάση τα ποσοστά της πρώτης Κυριακής και τον αριθμό των συμβούλων που εξέλεξε η κάθε παράταξη. Όπως καταλαβαίνει κανείς, πρόκειται για μία απόφαση εξαιρετικά σημαντική. Ακόμα και στην περίπτωση που δεν επηρεάσει τη νομιμότητα των ειλημμένων αποφάσεων των Επιτροπών αυτών, σίγουρα όμως θα αναγκάσει τους συγκεκριμένους Δήμους να προχωρήσουν σε νέα συγκρότηση (εκλογή) με διαφορετικό αποτέλεσμα στη σύνθεση της Οικονομικής Επιτροπής (και της Ποιότητας Ζωής). Φαίνεται ότι θα υπάρξουν αρκετές περιπτώσεις (κάτι που δεν γινόταν σήμερα) όπου οι Δήμαρχοι που δεν έχουν πλειοψηφία Συμβούλων στο Δημοτικό Συμβούλιο δεν θα έχουν και την πλειοψηφία, κυρίως στην Οικονομική Επιτροπή. Δεδομένης της τεράστιας σημαντικότητας της επιτροπής αυτής, η επόμενη μέρα θα αποτελέσει πιθανώς μια καινοτομία για τη διοίκηση αυτών των δήμων. Αποτελεί ένα σταυρόλεξο χωρίς γνωστές τις πιθανές λύσεις, ο τρόπος που θα λειτουργήσουν οι συγκεκριμένες δημοτικές αρχές, τους τελευταίους μήνες της θητείας τους».

Η κρίσιμη απόφαση

ΣτΕ Ολομ. 2377/2022

Πρόεδρος: Δ. Σκαλτσούνης, Πρόεδρος ΣτΕ

Εισηγητής: Β. Ανδρουλάκης, Σύμβουλος Επικρατείας

Διατάξεις μεταβάλλουσες τη συγκρότηση της οικονομικής επιτροπής και επιτροπής ποιότητας ζωής των δήμων είναι σύμφωνες με το Σύνταγμα. Δεν είναι όμως κατά το μέρος που καταλαμβάνουν την αμέσως επόμενη των εκλογών περίοδο.

 Με την απόφαση 2377/2022 της Ολομέλειας κρίθηκε ότι οι διατάξεις των ν. 4623/2019 και 4625/2019 με τις οποίες θεσπίσθηκαν αλλαγές στον τρόπο συγκροτήσεως της οικονομικής επιτροπής και της επιτροπής ποιότητας ζωής των δήμων, καθώς και των διοικητικών συμβουλίων δημοτικών νομικών προσώπων (Δ.Ε.Υ.Α. κ.λπ.), προκειμένου στα όργανα αυτά να υπάρχει πλειοψηφία της παρατάξεως του δημάρχου, α) καθ’ ό μέρος δεν καταλαμβάνουν την αμέσως επόμενη των εκλογών της 26ης Μαΐου 2019 και της 2ας Ιουνίου 2019 δημοτική περίοδο, δεν είναι αντίθετες σε κάποια συνταγματική ή υπερνομοθετικής ισχύος διάταξη ή αρχή, και β) καθ’ ο μέρος όμως καταλαμβάνουν τη δημοτική περίοδο που διανύεται μετά τις εκλογές της 26ης Μαΐου και της 2ας Ιουνίου 2019, ο νομοθέτης παρενέβη, αμέσως μετά τη διεξαγωγή των εκλογών στη λειτουργία των Ο.Τ.Α. Α΄ βαθμού, επιφέροντας δύο βασικές αλλαγές στο υφιστάμενο σύστημα, οι οποίες είναι μεταξύ τους αλληλένδετες: αφενός μετέβαλε τον τρόπο συγκροτήσεως της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι σε αυτές η πλειοψηφία θα ανήκει στην παράταξη με την οποία εξελέγη ο Δήμαρχος· αφετέρου προέβη σε μεταφορά αρμοδιοτήτων από το δημοτικό συμβούλιο προς την Οικονομική Επιτροπή, προς την οποία μεταβιβάστηκαν αποφασιστικές αρμοδιότητες σημαντικού οικονομικού αντικειμένου και προς την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, προς την οποία μεταβιβάστηκε η αρμοδιότητα λήψεως αποφάσεων που αφορούν την κυκλοφορία. Οι εν λόγω διατάξεις κατά το μέρος που καταλαμβάνουν την αμέσως επομένη των δημοτικών εκλογών περίοδο μετέβαλαν εκ των υστέρων το πλαίσιο ασκήσεως του κατοχυρούμενου στο Σύνταγμα δικαιώματος εκλογής των αρχών των Ο.Τ.Α.· και τούτο, διότι η εκφρασθείσα θέληση των εκλογέων είχε διαμορφωθεί κατά συνεκτίμηση, εκτός των άλλων, και του ότι, σύμφωνα με την ισχύουσα κατά τις εκλογές αυτές νομοθεσία, οι αποφάσεις που αφορούν σημαντικές αρμοδιότητες του δήμου, όπως αυτές που προαναφέρθηκαν και που αφορούν ζητήματα που κατ’ εξοχήν συνάπτονται με την κατοχυρούμενη στο άρθρο 102 παρ. 2 του Συντάγματος οικονομική αυτοτέλεια των Ο.Τ.Α., θα λαμβάνονται από το δημοτικό συμβούλιο, όργανο διοικήσεως του δήμου με άμεση δημοκρατική νομιμοποίηση, απαιτουμένων ενδεχομένως ευρύτερων συναινέσεων για την επίτευξη πλειοψηφίας και από δημοτικούς συμβούλους που δεν εξελέγησαν με τον συνδυασμό του Δημάρχου. Εξ άλλου, κατά τον χρόνο ψηφίσεως των σχετικών διατάξεων, δεν είχε δοκιμαστεί στην πράξη η εφαρμογή του συστήματος της απλής αναλογικής που είχε εισαχθεί με τον ν. 4555/2018 στη διοίκηση των δήμων, προκειμένου να δικαιολογείται από επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, αναγόμενους στην ομαλή λειτουργία αυτών, η τόσο σοβαρή και έντονη επέμβαση του νομοθέτη στη θέληση των εκλογέων, με την εφαρμογή των επίδικων ρυθμίσεων και κατά την τρέχουσα δημοτική περίοδο. Για τους λόγους αυτούς, οι προαναφερθείσες ρυθμίσεις, καθ’ ό μέρος καταλαμβάνουν τη δημοτική περίοδο που διανύεται μετά τις εκλογές, έρχονται σε αντίθεση με τις διατάξεις των άρθρων 5 παρ. 1, 52 και 102 παρ. 2 του Συντάγματος. Αντιθέτως, δεν αντίκεινται στις διατάξεις αυτές του Συντάγματος οι ρυθμίσεις που αφορούν την ανάδειξη των μελών των διοικητικών συμβουλίων δημοτικών νομικών προσώπων (Δ.Ε.Υ.Α. κ.λπ.), καθ’ όσον οι εν λόγω οργανωτικές μεταβολές δεν συνδυάζονται και με μεταφορά αρμοδιοτήτων από άμεσα όργανα διοίκησης του δήμου προς τα αντίστοιχα συλλογικά όργανα των νομικών αυτών προσώπων. Διατυπώθηκαν δύο μειοψηφίες: Σύμφωνα με την πρώτη, οι ανωτέρω διατάξεις κατά το μέρος που καταλαμβάνουν το αμέσως επόμενο της εκλογής διάστημα είναι στο σύνολό τους αντισυνταγματικές. Κατά την δεύτερη, οι αυτές διατάξεις δεν έρχονται σε αντίθεση με καμία συνταγματική διάταξη.-

Διευκρινήσεις από το ΥΠΕΣ

Με ανακοίνωσή του στις 3 Δεκεμβρίου 2022, το Υπουργείο Εσωτερικών αναφέρει:

«Σε σχέση με δημοσιεύματα που αναφέρονται σε απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που φέρεται να κρίνει αντισυνταγματικές διατάξεις νόμων που αφορούν στο σύστημα διακυβέρνησης των Δήμων και των Περιφερειών, επί του παρόντος λεκτέα τυγχάνουν τα ακόλουθα:

1. Η σχετική απόφαση δεν έχει νομίμως επιδοθεί στο Υπουργείο Εσωτερικών και επομένως ισχύει, επί του παρόντος, η υφιστάμενη νομοθεσία.

2. Το Υπουργείο Εσωτερικών θα μελετήσει τη συγκεκριμένη απόφαση του ΣτΕ προκειμένου να διερευνήσει τις δυνατότητες ενίσχυσης της αποτελεσματικής διακυβέρνησης των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης μετά την έκδοση της συγκεκριμένης απόφασης.

3. Η απόφαση αυτή μας υπενθυμίζει με τον πιο εναργή τρόπο τις καταστροφικές συνέπειες της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ που δυστυχώς ακόμα μας στοιχειώνουν. Η Κυβέρνηση, σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, θα εργαστεί ώστε οι πολίτες να συνεχίσουν να λαμβάνουν απρόσκοπτα και αποτελεσματικά τις υπηρεσίες της Αυτοδιοίκησης».

ΚΕΔΕ: Σε νέο πλαίσιο λειτουργίας θέτει τους Δήμους η απόφαση του ΣτΕ

Για την επόμενη ημέρα μετά την απόφαση του ΣτΕ έκανε λόγο ο Πρόεδρος της ΚΕΔΕ και Δήμαρχος Τρικκαίων Δημήτρης Παπαστεργίου κατά της συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου της ΚΕΔΕ στις 21 Δεκεμβρίου 2022.

Αφού ξεκαθάρισε ότι αυτή είναι απόλυτα σεβαστή, σημείωσε ότι τίθενται δύο καίρια ζητήματα: πρώτον τί γίνεται σήμερα και ενόσω η απόφαση δεν έχει ακόμη καθαρογραφεί και κοινοποιηθεί και δεύτερον τί γίνεται από εδώ και πέρα.

Ο κ. Παπαστεργίου τόνισε ότι «από τις συναντήσεις του  με τον Υπουργό Εσωτερικών για το θέμα, η απάντηση είναι ότι το Υπουργείο περιμένει να καθαρογραφεί η απόφαση για να δει το σκεπτικό αλλά και το διατακτικό μέρος.

Σε ότι αφορά εμάς, η απάντηση είναι ότι συνεχίζουμε και εργαζόμαστε κανονικά – και αλίμονο αν δεν δουλεύουμε κανονικά Δεκέμβρη μήνα, την ώρα που έχουμε ανοιχτούς προϋπολογισμούς, κλείσιμο χρονιάς κ.λπ.».

Για το μείζον θέμα τί κάνουν οι Δήμοι από δω και πέρα  ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ τόνισε τα εξής:

«Να ξεκαθαρίσω ότι  δεν είναι πρόβλημα και δεν θα μπορούσε να είναι πρόβλημα μια απόφαση του ΣτΕ, η οποία είναι απόλυτα σεβαστή. Πρόβλημα ήταν ο εκλογικός νόμος του 2019 που δεν έλυσε κανένα απολύτως πρόβλημα της Αυτοδιοίκησης αλλά δημιούργησε πολύ μεγάλα προβλήματα σε όλους μας, ανεξάρτητα από τις πολιτικές απόψεις που μπορεί να έχει ο καθένας μας.

Και είναι ακόμη πιο αγωνιώδεις οι φωνές για το τί μέλλει γενέσθαι, με δεδομένο ότι μπαίνουμε το 2023 σε μια προεκλογική χρονιά για όλους μας. Αλίμονο αν μπούμε σε μια χρονιά – που σίγουρα θα προηγηθούν οι βουλευτικές εκλογές από τις δικές μας – και δεν θα μπορούμε να πάρουμε στοιχειώδεις αποφάσεις για τους Δήμους μας, για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε διάφορα ζητήματα».

Σε κάθε περίπτωση σημείωσε πως «σίγουρα η απόφαση του ΣτΕ βάζει πλέον τους Δήμους σε ένα νέο πλαίσιο λειτουργίας, όποτε αυτό γίνει, όπου οι δυσκολίες που θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε θα είναι πολύ περισσότερες από αυτές που σήμερα είχαμε, και αναφέρομαι σε ζητήματα της καθημερινότητας τα οποία απαιτούν άμεσες αποφάσεις».

[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 14 Ιανουαρίου 2023]