Του Γιώργου Λαουτάρη
Στον απόηχο μιας τραγικής καταστροφής, όπως αυτής που υπέστη η Ανατολική Αττική τη Δευτέρα 23 Ιουλίου από τις πυρκαγιές, είναι φυσιολογικό και δικαιολογημένο η συζήτηση περί ευθυνών να πολιτικοποιείται. Για το λαβύρινθο των αλληλοεπικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων και το βουνό των γραφειοκρατικών αγκυλώσεων προκειμένου να υλοποιηθεί η πιο απλή απόφαση, είναι αποκλειστικά υπεύθυνες οι πολιτικές ηγεσίες της χώρας. Και βέβαια, η ανάληψη πολιτικής ευθύνης μαζί με την έκφραση συγγνώμης προς τους πληγέντες είναι δείγμα πολιτικού πολιτισμού και ανθρωπιάς, που δυστυχώς δεν είδαμε (και) σε αυτή την καταστροφή.
Από τη συζήτηση όμως για τον “υπερόπτη υπουργό” και την “απούσα περιφερειάρχη” τους οποίους σπεύδουν εύκολα πολλοί να αναθεματίσουν παραλείπεται το πιο σημαντικό κομμάτι: Οι ευθύνες των Δήμων για την πρόληψη των φαινομένων, πριν αυτά καταλήξουν σε καταστροφές. Λίγοι γνωρίζουν την τεράστια ύλη από αρμοδιότητες και υπευθυνότητες που το κράτος έχει μεταβιβάσει στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την Πολιτική Προστασία. Στις παραλείψεις, τις πλημμέλειες, την αδιαφορία ή την έλλειψη προετοιμασίας των Δήμων, θα βρούμε αρκετές απαντήσεις στα καυτά ερωτήματα που γεννούν τραγωδίες όπως η πρόσφατη.
Κατ’ αρχάς, πυροσβεστικά οχήματα δεν διαθέτει μόνο το Πυροσβεστικό Σώμα. Οι Δήμοι – και ειδικά όσοι βρίσκονται σε περιοχές με δάση – είναι υπεύθυνοι να διατηρούν και να συντηρούν ένα στόλο αξιόμαχων οχημάτων τα οποία καταγράφονται από την Πυροσβεστική και χρησιμοποιούνται υπό τις διαταγές της. Στην πραγματικότητα, τα οχήματα της Πολιτικής Προστασίας ενός Δήμου είναι τα πρώτα που καταφθάνουν λόγω εγγύτητας στα συμβάντα με πυρκαγιά.
Οι Δήμοι έχουν κονδύλια και ευθύνη να προσλαμβάνουν για τους θερινούς μήνες εποχικό προσωπικό ως πυροφύλακες. Τα άτομα αυτά μαζί με τα μέλη των Εθελοντικών Ομάδων Πολιτικής Προστασίας συνιστούν τα άγρυπνα μάτια των αρχών που θα ειδοποιήσουν από τα ειδικά τοποθετημένα σε στρατηγικά σημεία πυροφυλάκια για κάθε τι ύποπτο, προτού πάρει διαστάσεις.
Οι Δήμοι έχουν ευθύνη να αποψιλώνουν την ξερή βλάστηση από όλα τα σημεία (στα περιαστικά δάση, στα άλση και τα πάρκα, στους δασικούς δρόμους κ.λπ.). Για το σκοπό αυτό προσλαμβάνουν εποχικό προσωπικό. Ο Δήμος μεριμνά ακόμη και για τα ιδιωτικά οικόπεδα που πρέπει να καθαριστούν από ξερόχορτα, τα οποία αποτελούν την εύφλεκτη ύλη για την ταχύτατη μετάδοση των πυρκαγιών. Ειδοποιεί τους ιδιοκτήτες για την υποχρέωσή τους να κρατούν αποψιλωμένα τα οικόπεδα και αν αυτοί δεν ανταποκριθούν ως οφείλουν, τα καθαρίζει με δικά του μέσα, χρεώνοντας τους ιδιώτες τα αναλογούντα τέλη.
Οι Δήμοι οφείλουν να κρατούν τους δασικούς δρόμους της επικράτειάς τους καθαρούς και προσβάσιμους από τα οχήματα των πυροσβεστών. Οφείλουν να κλαδεύουν τα ξερά και χαμηλά κλαδιά, να κόβουν τα επικίνδυνα δέντρα που έχουν πάρει κλίση, να συντηρούν και να αποκαθιστούν τις αντιπυρικές ζώνες.
Όσοι Δήμοι έχουν δασικές εκτάσεις στην επικράτειά τους δημιουργούν και συντηρούν πάντα γεμάτες δεξαμενές νερού σε καίρια σημεία προκειμένου να ανεφοδιάζονται τα πυροσβεστικά οχήματα εύκολα και με συμβατά εξαρτήματα.
Οι Δήμαρχοι συγκαλούν το Συντονιστικό Τοπικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας, στο οποίο συμμετέχουν οι εθελοντές, τα σώματα ασφαλείας και οι αιρετοί, ώστε να καταγράψουν τις διαθέσιμες δυνάμεις τους και να επεξεργαστούν τα επιχειρησιακά σχέδια. Το Δημοτικό Συμβούλιο κάθε πόλης συντάσσει και επικαιροποιεί κάθε χρόνο το Επιχειρησιακό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας κάθε Δήμου, στο οποίο αποτυπώνονται αναλυτικά οι αρμοδιότητες και τα καθήκοντα κάθε εμπλεκόμενου στην Πολιτική Προστασία.
Δεν έχει απολύτως κανένα νόημα να κάνουμε υποθέσεις, αν μπορούσε η καταστροφή να αποφευχθεί, σε περίπτωση που εξαλείφονταν κάποιοι από τους πολλούς παράγοντες που οδήγησαν σε αυτή την εξέλιξη. Έχει όμως νόημα να διερευνήσει κανείς πόσες από τις σχετικές με την Πολιτική Προστασία αρμοδιότητες άσκησαν οι Δήμοι Μαραθώνα και Ραφήνας Πικερμίου που επλήγησαν. Διότι αν έπρεπε κάποιος να παραιτηθεί λόγω ευθιξίας σε αυτή την υπόθεση, αυτός είναι ο Δήμαρχος.
Πόσο φυσικές είναι οι καταστροφές;
“Η φύση είναι το ανόργανο σώμα του ανθρώπου” έγραψε ένας μεγάλος στοχαστής και όλοι αντιλαμβανόμαστε άλλωστε ότι η πορεία των ανθρώπων στον κόσμο φέρνει ένα διαρκή μετασχηματισμό του φυσικού περιβάλλοντος.
Μια όχι και τόσο αδιόρατη γραμμή συνδέει την παγκόσμια τάση αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη, την κλιματική αλλαγή και τις μεγάλες περιόδους ξηρασίας, τη διατάραξη του κύκλου των εποχών, την έλλειψη υποδομών και πολεοδόμησης με τα φαινόμενα πλημμυρών ή ανεξέλεγκτων πυρκαγιών που αποβαίνουν φονικές. Είναι εύκολο να αποφύγει κανείς την επιστημονική ερμηνεία των φαινομένων, είτε αν τα αποδώσει σε μια κακή τύχη ή ακόμη χειρότερα αν τα αποδώσει σε μια συνωμοσία, δολιοφθορά ή κάποια “ασύμμετρη απειλή”.
Η πικρή αλήθεια όμως είναι ότι όλες οι πρόσφατες μεγάλες καταστροφές, οι φωτιές στον Κάλαμο πέρσι τον Αύγουστο, η πετρελαιοκηλίδα στον Σαρωνικό τον Σεπτέμβριο του 2017, οι φονικές πλημμύρες στη Μάνδρα τον Νοέμβριο του 2017 και η επίσης φονική πυρκαγιά στην Ανατολική Αττική προ ημερών, δεν ήταν νομοτελειακό – ή φυσικό – να ξεσπάσουν.
Για όσο διάστημα η δημόσια συζήτηση και η κρατική μέριμνα εξαντλείται στη διαχείριση των συνεπειών που αφήνουν πίσω τους αυτά τα φαινόμενα, χωρίς να διερευνούν τις ρίζες τους, δυστυχώς το μόνο “φυσικό” επακόλουθο θα είναι η επανάληψή τους.
[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 28 Ιουλίου 2018]
