Του Γιώργου Λαουτάρη
Ανδροκρατία, σχετικά χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, ασφάλεια στις εργασιακές σχέσεις και υψηλό λειτουργικό κόστος χαρακτηρίζει τους ελληνικούς Δήμους. Μια πολύ διαφωτιστική μελέτη της Ελληνικής Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ), με τίτλο “Οι ΟΤΑ σε αριθμούς” που κυκλοφόρησε αυτές τις ημέρες ρίχνει φως σε πτυχές του αυτοδιοικητικού φαινομένου που λίγοι γνωρίζουν.
Όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι η αυτοδιοίκηση παραμένει σε όλα τα επίπεδα μια ανδρική υπόθεση. Στους δήμους της Περιφέρειας Αττικής για παράδειγμα, το 73% των δημοτικών συμβούλων (1.620) είναι άνδρες και μόλις το 27% (600) γυναίκες. Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας το ποσοστό των ανδρών αιρετών πλησιάζει το 80%, με 1.016 άρρενες δημοτικούς συμβούλους, έναντι 235 γυναικών. Η πλέον ανδροκρατούμενη Περιφέρεια είναι αυτή των Ιονίων Νήσων όπου το ποσοστό των των γυναικών αιρετών είναι μόλις 10% (22 γυναίκες έναντι 181 ανδρών)!
Ανάλογη εικόνα επικρατεί φυσικά και στο φύλο των αντιδημάρχων. Στην Αττική υπηρετούν 242 άνδρες και μόλις 78 γυναίκες αντιδήμαρχοι. Το ποσοστό των γυναικών αντιδημάρχων της Αττικής (24%) είναι σαφώς ανώτερο από το αντίστοιχο στην Κεντρική Μακεδονία (12,6%) ή τα Ιόνια Νησιά (7,5%).
Η εικόνα βελτιώνεται στην ανά φύλο ανάλυση των μελών των προεδρείων στα Δημοτικά Συμβούλια. Το 35,8% στα προεδρεία της Αττικής για παράδειγμα είναι γυναίκες. Χειρότερο ποσοστό στον τομέα αυτό έχει η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, όπου από τα 57 μέλη των προεδρείων στα Δημοτικά Συμβούλια, τα 52 είναι άνδρες.
Η ραχοκοκαλιά των Δήμων είναι ασφαλώς οι εργαζόμενοι σε αυτούς και η μελέτη της ΕΕΤΑΑ μας δίνει εξόχως αποκαλυπτικά στοιχεία για το προφίλ των υπαλλήλων. Ένας στους τρεις δημοτικούς υπαλλήλους έχει επίπεδο υποχρεωτικής Εκπαίδευσης (δηλαδή έχει τελειώσει μέχρι το Γυμνάσιο). Ανάλογο ποσοστό (36,8%) είναι οι απόφοιτοι Λυκείου. Μόλις το 14,7% των εργαζομένων στους Δήμους έχει πτυχίο πανεπιστημίου, ενώ 8,9% είναι απόφοιτοι Τεχνικής Εκπαίδευσης. Έχει ενδιαφέρον ότι το χαμηλότερο ποσοστό υπαλλήλων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης εντοπίζεται στους Δήμους της Περιφέρειας Αττικής.
Η εργασιακή ασφάλεια είναι ένα από τα κεντρικά στοιχεία που συγκροτούν τη λειτουργία των Δήμων στην Ελλάδα. Βέβαια, οι νέες επισφαλέστερες της μονιμότητας εργασιακές σχέσεις έχουν κάνει αισθητή την παρουσία τους και σε αυτό τον τομέα. Η πλειοψηφία των υπαλλήλων, το 52% είναι μόνιμοι υπάλληλοι του Δημοσίου. Η αμέσως επόμενη ομάδα είναι αυτή των εργαζομένων με συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, που αντιπροσωπεύουν το 25% του συνόλου. Στη ζώνη της επισφάλειας εργάζεται το 23% των δημοτικών υπαλλήλων: Συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου έχει το 14%, συμβάσεις έργου το 4% και 5% εντάσσονται στις λοιπές εργασιακές σχέσεις.
Ριζικά διαφορετική είναι η εικόνα των εργαζομένων στις Περιφέρειες. Στον δεύτερο βαθμό της αυτοδιοίκησης το 43,5% των υπαλλήλων διαθέτει πτυχίο ΑΕΙ και μόνο 4,3% αυτών βρίσκονται στο επίπεδο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Επίσης, η συντριπτική πλειοψηφία όσων εργάζονται στις Περιφέρειες είναι δημόσιοι υπάλληλοι (85%) και οι συμβασιούχοι αορίστου χρόνου είναι 10%.
Ένα μεγάλο κεφάλαιο της μελέτης αφιερώνεται στην ανάλυση των οικονομικών μεγεθών των Δήμων. Έχει ενδιαφέρον το γράφημα που παρουσιάζει την εξέλιξη των λειτουργικών δαπανών των Δήμων κατά τα χρόνια της κρίσης (2010-2016). Έτσι το έτος αφετηρίας (2010) οι λειτουργικές δαπάνες των ΟΤΑ ανήλθαν στο ποσό των 4 δισ. ευρώ και είχαν μια σταθερά πτωτική πορεία μέχρι το 2015 που έπεσαν στα 3,1 δισ. Το 2016 το κόστος αυτό ανέβηκε και πάλι, φτάνοντας τα 3,25 δισ. ευρώ.
Τα έσοδα των Δήμων προέρχονται κατά κύριο λόγο από την κρατική επιχορήγηση (45,7%), ενώ τα έσοδα από τέλη και φόρους αντιπροσωπεύουν το 29% του συνόλου. Στην “πίτα” με τα έξοδα των Δήμων, το μεγαλύτερο κομμάτι (31,1%) αποτελούν οι αμοιβές του προσωπικού. Κι όμως, από το 2010 μέχρι το 2016 οι δαπάνες αυτές ήταν οι μόνες που μειώθηκαν σε αυτό το βαθμό. Από σχεδόν 2 δισ. έπεσαν στο 1,5 δισ.
Έχει πολλούς ή λίγους Δήμους η χώρα μας;
Η αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση του 2010 που ονομάστηκε “Καλλικράτης” μείωσε αισθητά τον αριθμό των Δήμων της χώρας σε 325. Κατά το προηγούμενο καθεστώς (αυτό της μεταρρύθμισης με το όνομα “Καποδίστριας”) υπήρχαν συνολικά 910 δήμοι και 124 κοινότητες. Η υπό διαμόρφωση ακόμη αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση της σημερινής κυβέρνησης δεν θα πειράξει τη διοικητική διαίρεση της χώρας, όμως η συζήτηση για το αν οι Δήμοι είναι λίγοι ή πολλοί ποτέ δεν έχει κοπάσει στη χώρα.
Η τελευταία μελέτη της ΕΕΤΑΑ αναλύει συγκριτικά με τον υπόλοιπο κόσμο τον αριθμό των Δήμων κάθε χώρας και βέβαια το μέσο όρο κατοίκων ανά δήμο. Αποκαλύπτεται έτσι ότι υπάρχουν διαφορετικά μοντέλα για τη λειτουργία της αυτοδιοίκησης.
Στη Γαλλία για παράδειγμα υπάρχουν 35.416 δήμοι και 18 περιφέρειες. Κατά μέσο όρο κάθε Δήμος αποτελείται από 1.872 κατοίκους. Η Ιταλία διαιρείται σε 7.982 Δήμους, σε καθέναν από τους οποίους κατοικούν 7.608 πολίτες κατά μέσο όρο. Αντίστροφο είναι το μοντέλο της Ιρλανδίας, που έχει 31 μόλις μεγάλους Δήμους των σχεδόν 150.000 κατοίκων. Λίγοι αναλογικά με τον πληθυσμό Δήμοι λειτουργούν και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου σε καθένα από τα 391 Δημαρχεία, υπάγονται 166.522 κάτοικοι.
[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 25 Νοεμβρίου 2017]
