Του Γιώργου Λαουτάρη.
Κυριαρχεί η ανησυχία ως συναίσθημα απέναντι στο προσφυγικό κύμα, όμως είναι παράλληλα αυξημένη και η αλληλεγγύη σε αυτούς. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα από τη σφυγμομέτρηση που πραγματοποίησε η εταιρεία Κάπα Research για λογαριασμό της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Αττικής (ΠΕΔΑ) και παρουσιάστηκε επισήμως την Τρίτη.
Η ερώτηση κλειδί της έρευνας ήταν “τι συναισθήματα σας δημιουργεί η προσφυγική κρίση που εξελίσσεται στη χώρα μας τους τελευταίους μήνες”. Η “ανησυχία” ήταν επιλογή του 67,4% όσων απάντησαν ενώ ακολουθούν οι απαντήσεις “αλληλεγγύη” (48,5%), “συμπόνια” (47,6%) και “θυμός” (46,5%). Η περισσότερο αρνητική απάντηση “αποστροφή/απέχθεια” ήρθε τελευταία με 8,1%, ενώ “φόβο” απάντησε το 29,6%. Η έρευνα παρουσίασε τις απαντήσεις ανά γεωγραφικό διαμέρισμα της Αττικής, όπου οι βασικότερες διαφοροποιήσεις εμφανίζονται στον Δήμο Αθηναίων και στον Πειραιά, περιοχές όπου τα αρνητικά συναισθήματα ήταν εμφανώς ενισχυμένα.
Ενδιαφέρον έχει το εύρημα της έρευνας σχετικά με την ενδεδειγμένη στάση της πολιτείας. Στην ερώτηση αν ο συμμετέχων στην έρευνα τάσσεται “υπέρ ή κατά της υποδοχής από την Ελλάδα των προσφύγων που φτάνουν στα ελληνικά νησιά” τις απαντήσεις “υπέρ” και “μάλλον υπέρ” επέλεξαν 55,7% και τις απαντήσεις “μάλλον κατά” και “κατά” το 41,7%. Τα μεγαλύτερα ποσοστά του “κατά” συναντώνται στη Δυτική Αττική (46%) και στον Δήμο Αθηναίων (31,4%), ενώ τα μεγαλύτερα ποσοστά του “υπέρ” επίσης στη Δυτική Αττική (32,9%) και στα Νοτιοανατολικά προάστια (31,1%).
Όσο κι αν τα ανθρωπιστικά αισθήματα κυριαρχούν ως προς τον τρόπο που οι πολίτες πιστεύουν ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο, οι ίδιοι προσωπικά δεν διάκεινται θετικά έναντι της παρουσίας των προσφύγων και των μεταναστών στη χώρα. Στην ερώτηση αν η παρουσία των ανθρώπων συνιστά ευκαιρία ή απειλή, την “απειλή” επέλεξε το 49,2%, την “ευκαιρία” μόλις το 23%, ενώ το 27% δεν απάντησε. Το μεγαλύτερο ποσοστό της απάντησης “απειλή” (57,5%) και το μικρότερο της απάντησης “ευκαιρία” (14,4%) δόθηκε στα δυτικά προάστια της Αττικής.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση εξίσου με την ελληνική κυβέρνηση αποδίδει η πλειοψηφία των ερωτηθέντων τις ευθύνες για την κακή διαχείριση της προσφυγικής κρίσης (36,8%). Ένα όμως διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό (36,1%) κατηγορεί αποκλειστικά την ΕΕ γι’ αυτό, ενώ την κυβέρνηση μόνο “δείχνει” το 27,1%.
Μια μεγάλη ενότητα ερωτήσεων αφορά τον αντίκτυπο της παρουσίας των προσφύγων στην εσωτερική κοινωνική και οικονομική ζωή. Σε αυτές η σαφής τάση είναι οι ερωτώμενοι να συμφωνούν με τις αρνητικές συνέπειες (συμπίεση μισθών, αύξηση παραβατικότητας) και να διαφωνούν με πιθανές θετικές επιπτώσεις (ενίσχυση ασφαλιστικών ταμείων, ανάπτυξη οικονομίας).
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ενότητα ερωτήσεων σχετικά με την κρίση των πολιτών σχετικά με το πώς συνέβαλαν οι θεσμοί της χώρας στην προσφυγική κρίση. Με μεγάλη σαφήνεια θετικά κρίνονται (και με σειρά προτίμησης) οι τοπικές κοινωνίες, τα Σώματα Ασφαλείας, ο Στρατός, η Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι ΜΚΟ. Αντιθέτως αρνητικά κρίνονται η κυβέρνηση, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και η αντιπολίτευση.
Οι ερωτήσεις εξειδικεύουν περισσότερο στο βαθμό ικανοποίησης των πολιτών από τη στάση του οικείου Δήμου ως προς την αντιμετώπιση του προσφυγικού. Εκεί βλέπουμε ότι στον Πειραιά η κοινή γνώμη δηλώνει ικανοποιημένη και μάλλον ικανοποιημένη σε ποσοστό 58,2%, ενώ στον Δήμο της Αθήνας το αντίστοιχο ποσοστό είναι 43,2%. Οι αρνητικές απαντήσεις είναι για τον Πειραιά 24,6% και για την Αθήνα 44%.
Στο καίριο ερώτημα για τη δημιουργία κέντρου φιλοξενίας στην περιοχή του ερωτώμενου οι απαντήσεις εκπλήσσουν: Η πλειοψηφία (46,5%) απαντά ότι η δημοτική αρχή πρέπει να δεχτεί τη δημιουργία κέντρου που θα προτείνει η ίδια, ενώ αρνητική απάντηση δίνει το 28,4%. Τέλος, είναι πολύ καθαρή η προτίμηση των πολιτών στους Δήμους ως φορέα διαχείρισης του προσφυγικού, με ποσοστό 60,4%, έναντι 20,2% που συγκεντρώνει η κυβέρνηση.
Σε ό,τι αφορά τα νότια προάστια, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων της Αττικής (57,4% έναντι 38,1%) συμφωνεί με τη δημιουργία κέντρου φιλοξενίας στο Ελληνικό. Αντιθέτως διαφωνεί με μεγάλο ποσοστό στη δημιουργία κέντρου στην πλατεία Βικτωρίας (84,5%) και στο λιμάνι του Πειραιά (75,8%).
Τι δεν χώρεσε στο ερωτηματολόγιο
Οι έρευνες κοινής γνώμης, στο βαθμό που μπορούν να κριθούν αξιόπιστες, είναι ένα εργαλείο σφυγμομέτρησης των τάσεων που κυριαρχούν στην κοινωνία. Η αλήθεια είναι όμως ότι το προσφυγικό είναι ένα εν εξελίξει φαινόμενο, ενώ δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει ένας μείζων παράγοντας: Η διάρκεια του φαινομένου. Από τις αμέτρητες τηλεοπτικές και έντυπες αναλύσεις και γνώμες που διατυπώνονται λείπει η κρίσιμη παράμετρος της προοπτικής. Υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση ότι πρόκειται για μια “μπόρα” που σύντομα θα δώσει της θέση της στην ηλιοφάνεια, ενώ όλα δείχνουν ότι η παρουσία των προσφύγων θα μονιμοποιηθεί. Είναι εύλογο επομένως να περιμένουμε η κοινή γνώμη να αλλάξει στάση, υπό αυτό το πρίσμα.
Ένα αμφιλεγόμενο σημείο της έρευνας είναι ότι γενικεύει ανεπίτρεπτα την έννοια της αντιμετώπισης και διαχείρισης του φαινομένου, θέτοντας στο ίδιο επίπεδο την κυβέρνηση και την αυτοδιοίκηση. Ξεχνά έτσι ότι οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να παρέμβουν μόνο πυροσβεστικά, θεραπεύοντας τα συμπτώματα μιας δεδομένης κατάστασης, ενώ αντιθέτως καθήκον της κυβέρνησης είναι άλλο: Η πολιτική διαχείριση και διαπραγμάτευση σε διακρατικό επίπεδο, ώστε να δοθεί συνολική λύση σε ένα ζήτημα που ξεπερνά τα ελληνικά σύνορα.
Δεν πρέπει άλλωστε κανείς να ξεχνά σε αυτή την κρίση, ότι τα 52.000 περίπου άτομα που παραμένουν στη χώρα μας στην πολύ μεγάλη τους πλειοψηφία αντιμετωπίζουν την Ελλάδα ως σταθμό “τράνζιτ”. Με λίγα λόγια θέλουν να προχωρήσουν στο ταξίδι τους, ένας παράγοντας που θέτει εν αμφιβόλω τις όποιες αναπτυξιακές πλευρές θα μπορούσε κανείς να προτείνει στη διαχείριση των προσφυγικών ροών.
[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 4 Ιουνίου 2016]
