Του Γιώργου Λαουτάρη
Mπορεί όλα τα φώτα να έπεσαν στην “απλή αναλογική” που σίγουρα είναι η μείζων αλλαγή, όμως η κυβερνητική πρόταση για την τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου της Αυτοδιοίκησης έχει πολλά ενδιαφέροντα για συζήτηση σημεία, στο 445 σελίδων πόρισμα της Επιτροπής που αυτές τις ημέρες συζητείται.
Αν εστιάσουμε στα κεφάλαια για το Εκλογικό Σύστημα που περιέχουν τις προτάσεις της Επιτροπής, θα εντοπίσουμε ότι έχουν τεθεί στο τραπέζι πολύ σημαντικές αλλαγές σε σχέση με τα μέχρι σήμερα ισχύοντα. Γενική κατεύθυνση της Επιτροπής είναι η απλοποίηση του συστήματος που εισήγαγε από τις εκλογές του 2010 ο “Καλλικράτης” με αλλαγές όμως που αρκούν να αλλάξουν ριζικά τους όρους του “παιχνιδιού” για τις παρατάξεις.
Ένα από τα σημεία που ξεχωρίζουν είναι πρόταση για πλήρη κατάργηση της εσωτερικής διαίρεσης των Δήμων σε εκλογικές περιφέρειες και για ενιαία εκλογή των δημοτικών συμβούλων σε όλη την έκταση του Δήμου. Κατά τους εισηγητές, αυτή η αλλαγή “καλλιεργεί ενιαία δημοτική συνείδηση, συμβάλλοντας στην υπέρβαση των παλαιών διοικητικών ορίων” και παράλληλα, “έχει το πλεονέκτημα της απλότητας και της σαφήνειας που αποτελεί σημαντικό κριτήριο επιτυχίας όλων των εκλογικών συστημάτων”.
Πράγματι, η απλοποίηση του συστήματος ανάδειξης των δημοτικών συμβούλων σε ένα Δήμο που αποτελείται από πρώην καλλικρατικές ενότητες (π.χ. Βάρη Βούλα Βουλιαγμένη και Ελληνικό Αργυρούπολη) έχει αδιαμφισβήτητα πλεονεκτήματα, όμως η ουσία είναι αλλού: Η πρόταση παραγνωρίζει τις υπαρκτές σήμερα τοπικές ιδιομορφίες και το γεγονός ότι η διοικητική (και συγκυριακή) ενότητα που έφερε ο “Καλλικράτης” δεν σβήνει την κοινωνικοπολιτισμική και ιστορική οντότητα κάθε πόλης. Σε περιπτώσεις λοιπόν μεγάλων πληθυσμιακών ανισοτήτων μεταξύ των δημοτικών ενοτήτων, όπως για παράδειγμα μεταξύ Βούλας και Βουλιαγμένης, είναι προφανές ότι η μικρή πόλη θα χάσει την εκπροσώπησή της στο Δημοτικό Συμβούλιο, αν δεν προβλέπεται κάποια ποσόστωση. Εξετάζοντας την ίδια πρόταση για τις Περιφερειακές Εκλογές, η Επιτροπή κατέληξε στη διατήρηση της ισχύουσας ρύθμισης για την εκλογή των περιφερειακών συμβούλων ανά νομό και περιφερειακή ενότητα στην Περιφέρεια Αττικής.
Το ψηφοδέλτιο λοιπόν των δημοτικών εκλογών θα είναι (αν υιοθετηθούν φυσικά οι προτάσεις της Επιτροπής) ενιαίο, με αριθμό υποψηφίων ίσο με τον αριθμό εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου ή αυξημένο κατά 10% το ανώτερο.
Παράλληλα, προτείνεται η αποσύνδεση των συνδυασμών που μετέχουν στις εκλογές για το κεντρικό Δημοτικό Συμβούλιο από τους συνδυασμούς που καταρτίζονται σε κάθε Δημοτική Ενότητα. Η αυτόνομη κατάρτιση συνδυασμών για κάθε Συμβούλιο Δημοτικής Ενότητας και βέβαια η εκλογή τους σε ξεχωριστή κάλπη αναβαθμίζει σημαντικά τα όργανα αυτά που αρχικές σκέψεις της κυβέρνησης τα οδηγούσαν σε κατάργηση. Είναι αξιοσημείωτη όμως η πρόβλεψη της Επιτροπής η εκλογή του προέδρου των Τοπικών αυτών Συμβουλίων να είναι έμμεση, δηλαδή ο επικεφαλής τους να ψηφίζεται από τους εκλεγμένους συμβούλους. Έτσι δεν θα προκύπτει ένας “μίνι Δήμαρχος”.
Μια ακόμη καινοτομία που έχει περάσει στα ψιλά μέχρι στιγμής είναι η επέκταση του δικαιώματος του εκλέγειν στους 17ρηδες. Αυτό προτείνει η Επιτροπή του ΥΠΕΣ, “σε εναρμόνιση προς τη ρύθμιση που υιοθετήθηκε πρόσφατα και για τις εθνικές εκλογές”, όπως σημειώνεται στο κείμενο. Δεν προτείνεται αλλαγή ωστόσο στο δικαίωμα του εκλέγεσθαι. Η Επιτροπή εισηγείται τη διατήρηση του ηλικιακού ορίου για τους υποψηφίους ως έχει, δηλαδή στα 18 έτη για τους Δημοτικούς και Περιφερειακούς Συμβούλους και στα 21 έτη για τον/την Δήμαρχο και Περιφερειάρχη.
Τέλος, το διάστημα της δημοτικής θητείας και ο χρόνος των εκλογών έχουν τεθεί στη συζήτηση. Η Επιτροπή προτείνει να αποσυνδεθούν οι δημοτικές και περιφερειακές εκλογές από τις ευρωεκλογές και να διεξάγονται στο τέλος Οκτωβρίου ή αρχές Νοεμβρίου. Οι νέες αρχές θα αναλαμβάνουν καθήκοντα την 1η Ιανουαρίου του επόμενου της διεξαγωγής των εκλογών έτους, όπως συνέβαινε και προ “Καλλικράτη”. Επιθυμία της κυβέρνησης είναι η κατάργηση της 5ετούς δημοτικής θητείας και η συντόμευση της περιόδου σε 4 έτη. Η Επιτροπή το αφήνει ανοιχτό στο διάλογο, αλλά κατά πληροφορίες, αντιρρήσεις έχουν εκφράσει οι δανειστές της χώρας, για λόγους αυξημένου κόστους των εκλογών.
Δεν αλλάζει ο δημαρχοκεντρισμός
Οι προτάσεις της κυβέρνησης για τις θεσμικές αλλαγές στην Αυτοδιοίκηση επουδενί δεν καταργούν το δημαρχοκεντρικό ή περιφερειαρχοκεντικό μοντέλο. Ίσως να το μετριάζουν.
Η διατήρηση του δεύτερου γύρου εκλογών για την ανάδειξη προσώπου που θα συγκεντρώσει το 50% + 1 των ψήφων δικαιολογείται στο κείμενο της Επιτροπής ως εξής: “Το πρόσωπο του Δημάρχου/ Περιφερειάρχη διαθέτει παγιωμένη θέση στη συνείδηση των πολιτών, γι’ αυτό και η προτεινόμενη ρύθμιση δεν ανατρέπει ριζικά τις μέχρι σήμερα διαδικασίες με τις οποίες είναι εξοικειωμένοι οι αιρετοί και οι πολίτες. Με την επιλογή αυτή ενισχύεται θεσμικά και συμβολικά η θέση και ο ρόλος του Δημάρχου/ Περιφερειάρχη”.
Πέρα όμως από τους συμβολισμούς, είναι σαφές ότι σε αντίθεση με τον Πρωθυπουργό, η εξουσία του οποίου βασίζεται στην αρχή της δεδηλωμένης, η θέση του Δημάρχου και του Περιφερειάρχη δεν εξαρτάται από τη στήριξη του Συμβουλίου. Δεν είναι άλλωστε λίγα τα παραδείγματα των δημοτικών διοικήσεων που για διάφορους λόγους χάνουν την εμπιστοσύνη των συμβούλων, έστω κι αν οι τελευταίοι εξελέγησαν με το ψηφοδέλτιο του Δημάρχου. Οι Δήμοι διοικούνται και λειτουργούν ακόμη και υπό ιδιάζουσες πολιτικές συνθήκες.
Το πείραμα της απλής αναλογικής και των υπόλοιπων θεσμικών αλλαγών ίσως είναι ριψοκίνδυνο, αλλά σε κάθε περίπτωση ενδιαφέρον.
[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 11 Μαρτίου 2017]
