Πριν από κάποιους μήνες προβλήθηκε (σε ελάχιστους κινηματογράφους) η ταινία «Τελευταία πνοή» του Κώστα Γαβρά. Η ταινία, βασισμένη στο βιβλίο «”Le dernier souffle: Accompagner la fin de vie” πραγματεύεται τη διαχείριση του επικείμενου θανάτου, τόσο από τους ασθενείς, όσο και από τους συγγενείς τους. Πως αντιμετωπίζει το θάνατο ένας ασθενής σε τελικό στάδιο; Πως αντιμετωπίζει το πένθος πριν τον θάνατο η οικογένεια και τι μπορεί να κάνει το υγειονομικό σύστημα για να απαλύνει τον πόνο τους; Τι φαντάζονται πως υπάρχει μετά το θάνατο; Δυνατά φιλοσοφικά ερωτήματα, που γεννούν ένα ακόμα ρητορικό ερώτημα: Τι κάνουμε το 2025 στην Ελλάδα για αυτούς τους ανθρώπους;
Κριτικός κινηματογράφου δεν είμαι, αλλά θεώρησα τρομερά ατυχές ότι η ταινία πέρασε σχεδόν αθόρυβα από την Ελλάδα και χαίρομαι ιδιαιτέρως, που έψαξα κι επέμεινα να πάω να τη δω – διότι στη Γλυφάδα και τα περίχωρά μας δεν προβλήθηκε, παραήταν σινεφίλ. «Δεν συμπεριέλαβα την ευθανασία στο φιλμ, γιατί θα γινόταν μεγάλος σάλος», τονίζει σε συνέντευξή του ο Κ. Γαβράς και σχολιάζει, «Στη Γαλλία, όταν κάποιος φτάνει κοντά στο τέλος, του κάνουν μια ένεση για να κοιμηθεί. Το τέλος μπορεί να έρθει σε 2 ώρες, σε 2 ημέρες ή σε 1 μήνα. Αλλά η ευθανασία απαγορεύεται. Είναι ένα μέρος της ζωής που δεν το αγγίζουμε καθόλου».
Στην Ελλάδα λοιπόν, πριν από λίγα 24ωρα, και συγκεκριμένα στο Ρέθυμνο της Κρήτης, ένας 87χρονος άνδρας πυροβόλησε και σκότωσε τη σύζυγό του, ετών 85, η οποία νοσηλευόταν στο νοσοκομείο. Είχε διαγνωστεί με καρκίνο τελικού σταδίου και υπέφερε. Με τον σύζυγό της ήταν μαζί από τα 19 τους κι εκείνος, δεν άντεχε να τη βλέπει να υποφέρει άλλο, αλλά ούτε ήθελε να ζει χωρίς εκείνη, επομένως, την πυροβόλησε και στη συνέχεια αυτοκτόνησε με το ίδιο όπλο. Μέσα στο δωμάτιο του νοσοκομείου. Ο κόσμος, στο άκουσμα της είδησης, διχάστηκε. Οι μεν, αντιλαμβάνονται αυτή την πράξη ως μια διέξοδο όσο πιο κοντά στην υποβοηθούμενη αυτοκτονία, οι δε, κρίνουν ότι μόνο ο Θεός αποφασίζει πότε θα πεθάνουμε. Κάπως έτσι, όσοι δίνουμε λίγο χρόνο στον εαυτό μας να σκεφτεί, περνάμε ξανά ξυστά από την ιδέα της ανακουφιστικής φροντίδας, τουλάχιστον. Αλλά πολύ φοβάμαι, ότι μέχρι να δημοσιευτεί αυτό εδώ το άρθρο, το θέμα θα έχει ξεχαστεί και πάλι, θα περάσει κι αυτό αθόρυβα, όπως η ταινία του Κώστα Γαβρά.
Ευθανασία & Υποβοηθούμενη Αυτοκτονία
Τι ακριβώς είναι η ευθανασία; Στη διαδικασία της ευθανασίας, ο γιατρός χορηγεί ενεργά μια ουσία για να προκαλέσει τον θάνατο ενός ασθενούς με τη συναίνεσή του και είναι νόμιμη σε λίγες ευρωπαϊκές χώρες και υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις. Η πρώτη χώρα στον κόσμο που νομιμοποίησε την ευθανασία (2002) ήταν η Ολλανδία και αφορά ασθενείς με ανυπόφορο και μη αναστρέψιμο πόνο, με πλήρη συναίνεση και ψυχιατρική αξιολόγηση. Αντίστοιχη είναι η μονοθεσία στο Βέλγιο και το Λουξεμβούργο, ενώ στην Ελβετία, η ευθανασία δεν είναι νόμιμη, αλλά υπάρχει νομικό πλαίσιο που προστατεύει την υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Δηλαδή, μπορείς να βοηθήσεις κάποιον που θέλει να πεθάνει, επειδή υποφέρει και θα πεθάνει ούτως ή άλλως, χωρίς να πας φυλακή για ανθρωποκτονία (ή να πρέπει να αυτοκτονήσεις κι εσύ μετά). Σε αυτήν την κατεύθυνση κινούνται η Ισπανία και η Πορτογαλία και κάπως ανάλογα κινείται η Γερμανία και η Αυστρία, αποποινικοποιώντας την υποβοηθούμενη αυτοκτονία υπό περιορισμούς. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι διαδικασίες είναι αυστηρά ελεγχόμενες, περιλαμβάνουν ιατρικές γνωματεύσεις, συναινέσεις και αξιολογήσεις ψυχικής υγείας όλων όσων συμμετέχουν.
Στη χώρα μας, η ευθανασία θεωρείται ανθρωποκτονία από πρόθεση, ακόμα κι αν γίνεται με συναίνεση του ασθενούς (Ποινικός Κώδικας, άρθρο 299) και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία τιμωρείται. Υπάρχει παντελής έλλειψη νομοθεσίας για το «Δικαίωμα στο Θάνατο» και η αξία της ζωής θεωρείται απόλυτη, κυρίως λόγω της Θρησκείας. Το βασικό πρόβλημα όμως, είναι η ελλιπής πρόβλεψη για ανακουφιστική φροντίδα των ασθενών. Δεν υπάρχει χρηματοδότηση, δεν υπάρχουν υποδομές, δεν υπάρχει ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό και νομοθετικά, η «ανακουφιστική φροντίδα» βρίσκεται στον αέρα. Η ανακουφιστική φροντίδα δεν έχει σχέση με την παράταση της ζωής ή την επίσπευση του θανάτου, στοχεύει στην ολιστική υποστήριξη σε ασθενείς με σοβαρές ή ανίατες παθήσεις, μέσω της ανακούφισης των συμπτωμάτων (πόνος, δυσφορία, ψυχική και πνευματική ταλαιπωρία), καθώς και την υποστήριξη της οικογένειάς τους, τόσο στο τελικό στάδιο όσο και κατά το πένθος. Το περνάμε στα ψιλά γράμματα – προφανώς δεν είναι η μόνη έλλειψη στο υγειονομικό μας σύστημα- αλλά δεν είναι ή δεν θα έπρεπε να είναι αμελητέο. Αφορά την αξιοπρέπεια, είναι ένδειξη πολιτισμού και σεβασμού προς τον Άνθρωπο. Πριν να κρίνουμε τόσο αυστηρά τον ηλικιωμένο που θέλησε να σταματήσει τον πόνο της συζύγου του με μια σφαίρα, θα πρέπει πρώτα να αναρωτηθούμε τι επιλογές του αφήσαμε, για να φτάσει ο άνθρωπος ως εκεί. Μακάρι, η ιστορία αυτή να μην περάσει αδιάφορα στους αρμόδιους Υπουργούς και τον Νομοθέτη, όπως πέρασε τους επιχειρηματίες κινηματογράφων «η Τελευταία πνοή».
Υ.Γ. Πραγματικά αξίζει να δείτε την ταινία, όποια κι αν είναι τα πιστεύω σας.
Αλεξία Ζερβούδη
azedstory.com
[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ, 7 Ιουνίου 2025]
