Του Γιώργου Λαουτάρη
Πολλές φορές ακούμε δημάρχους να φωνάζουν για την υποστελέχωση των υπηρεσιών των Δήμων, όμως ουδείς φανταζόταν ποτέ ότι ένας “καλλικρατικός” Δήμος θα έφτανε στο …μηδέν. Η περίπτωση του Δήμου Κάσου, ενός ακρητικού νησιού του νοτίου Αιγαίου με πληθυσμό μόλις 1.009 κατοίκους, θα γραφτεί στα αυτοδιοικητικά χρονικά του παραλογισμού, καθώς επί μήνες “λειτουργούσε” χωρίς ούτε έναν μόνιμο υπάλληλο.
Το δράμα του Δήμου ανέπτυξε επανειλημμένα με γλαφυρότητα η Δήμαρχος του νησιού Μαίρη Σορώτου Τσανάκη με κάθε αφορμή: Σε αυτοδιοικητικά συνέδρια, σε επιστολές της προς την κυβέρνηση, σε συνεντεύξεις της στον περιφερειακό Τύπο και τα πανελλαδικής εμβέλειας τηλεοπτικά κανάλια. Και μόλις τρεις ημέρες πριν φύγει το 2016, στις 28 Δεκεμβρίου, μάθαμε από την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας ότι το πρόβλημα “λύθηκε προσωρινά”.
Λίγοι γνωρίζουν τι σημαίνει να μην έχει κανέναν μόνιμο υπάλληλο ένας Δήμος. Ο Δήμος Κάσου δεν μπορούσε να λειτουργήσει το Δημοτολόγιο για να παράσχει πιστοποιητικά στους δημότες. Δεν λειτουργούσε η ταμειακή υπηρεσία για να εισπράξει ανταποδοτικά τέλη. Και το κυριότερο: Δεν ήταν δυνατό να υπογραφεί κανένα ένταλμα πληρωμής, ώστε να εκπληρώσει ο Δήμος τις υποχρεώσεις του προς τους προμηθευτές του.
Για παράδειγμα, δεν μπορούσε να πληρωθεί εργολάβος ώστε να πραγματοποιήσει απαραίτητες συντηρήσεις στα σχολικά κτίριο. Όμως, το πρόβλημα απέκτησε δραματικές διαστάσεις, όταν έγινε αντιληπτό πως ένα έργο ορόσημο που έγινε για το νησί, η ανεύρεση και άντληση νερού, κινδύνευε να χαθεί για πάντα επειδή δεν υπήρχε τρόπος να πληρωθεί η ΔΕΗ για να λειτουργήσει το αντλιοστάσιο. Και για όποιον εύλογα διερωτάται γιατί δεν αναλάμβαναν ο Δήμαρχος, οι αντιδήμαρχοι και οι δημοτικοί σύμβουλοι κάποια έκτακτα καθήκοντα μέχρι να εξομαλυνθεί η κατάσταση, η απάντηση είναι απλή: Διότι κάτι τέτοιο δεν είναι νόμιμο.
Η δημοτική αρχή του νησιού κατανοώντας το δαιδαλώδες πλαίσιο και τις χρονοβόρες διαδικασίες που απαιτούνται για να γίνει πρόσληψη μόνιμων δημοτικών υπαλλήλων, ζήτησε μια “έξυπνη” παρέμβαση που θα έλυνε τα χέρια. Δυστυχώς, η γραφειοκρατία νίκησε για άλλη μια φορά. Κανείς αιρετός δεν επιτρέπεται να υπογράψει ένταλμα πληρωμής μόνος του. Και όχι μόνο αυτό: Η αποσπασμένη υπάλληλος που μαζί με άλλη μία έγκυο υπάλληλο (η οποία πήρε άδεια λοχείας) αποτελούσαν το μοναδικό μόνιμο προσωπικό του Δήμου, έπρεπε πάση θυσία να επιστρέψει στο αρχικό της πόστο (παρόλο που η ίδια δεν το επιθυμούσε) διότι ο κώδικας δεν επιτρέπει τρίτη απόσπαση (ενώ επέτρεψε δύο). Έτσι απλά.
Η δήμαρχος στις παρεμβάσεις που έκανε προς τους συναδέλφους της επικαλέστηκε την αλληλεγγύη των δήμων. Με επιστολή της προς την Περιφερειακή Ένωση Δήμων Νοτίου Αιγαίου έγραψε: “Σας ζητάμε να αποσπάσετε από τους υπαλλήλους των Δήμων σας έστω για λίγους μήνες ορισμένους υπαλλήλους εναλλάξ ώστε να μπορέσουμε να λειτουργήσουμε στοιχειωδώς μέχρις ότου γίνει ο διαγωνισμός του ΑΣΕΠ ή βρεθεί άλλη λύση από το υπουργείο Εσωτερικών. Αφού το κράτος δεν δείχνει ικανό να ρυθμίσει το θέμα, σας ζητούμε και σας παρακαλούμε να εξαντλήσετε όλα τα περιθώρια αλληλεγγύης και έμπρακτης συμπαράστασης για να μη νεκρωθεί ο Δήμος μας. Εμείς από την πλευρά μας θα φροντίσουμε να καλύψουμε τη φιλοξενία των ανθρώπων που θα έρθουν για όσο διάστημα χρειαστεί”.
Η επιστολή έκλεισε σε σχεδόν δραματικό τόνο: “Το πρόβλημα είναι σοβαρότατο και θέλω να υπενθυμίσω ότι αφορά ένα νησί που στους απελευθερωτικούς αγώνες έχει γράψει μια μεγαλειώδη ιστορία σφραγισμένη με το αίμα του και το ολοκαύτωμά του. Τότε η Κάσος καταστράφηκε γιατί τα άλλα ναυτικά νησιά αδιαφόρησαν για την τύχη της. Μην αφήσετε να οδηγηθούμε σε νέο Ολοκαύτωμα”…
Όμως η αλληλεγγύη και σε αυτή την περίπτωση έμεινε κενό γράμμα. Γνώριζε η Δήμαρχος, όπως τουλάχιστον είπε σε τηλεοπτική της συνέντευξη, ότι πολύ δύσκολα κάποιος θα άφηνε το σπίτι και τη δουλειά του για μια “περιπέτεια” στην Κάσο, έστω κι αν του πλήρωναν σπίτι και φαΐ…
Ίσως είναι τυχαίο, αλλά στον ειδικό ιστότοπο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας που αφιερώθηκε σε αιτήματα αλληλεγγύης μεταξύ δήμων, από το καλοκαίρι του 2015 που εγκαινιάστηκε μέχρι σήμερα, έχουν αναρτηθεί 24 αιτήματα και από αυτά, κανένα δεν φαίνεται να βρήκε ανταπόκριση.
Δεν είναι όλοι οι Δήμοι ίσοι
Η αναγνώριση της “νησιωτικότητας” αποτελεί ένα από τα βασικά αιτήματα της αυτοδιοίκησης για τις περιπτώσεις Δήμων όπως η Κάσος. Η σημερινή δημόσια διοίκηση δεν αναγνωρίζει διαφορές μεταξύ Δήμων και πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι κατανέμει την επιχορήγηση προς τους ΟΤΑ με βασικό κριτήριο τον αριθμό του πληθυσμού κάθε Δήμου.
Η εμπειρία, με πιο πρόσφατη την περίπτωση της Κάσου, δείχνει ότι ένας νησιωτικός Δήμος, που περιβάλλεται από θάλασσα και η σύνδεσή του με την ηπειρωτική Ελλάδα είναι δύσκολη ή αντίστοιχα ένας ορεινός Δήμος, αντιμετωπίζει ειδικά προβλήματα που θα έπρεπε τουλάχιστον να αναγνωριστούν.
Πάγιο αυτοδιοικητικό αίτημα είναι να υπολογιστεί το “ελάχιστο κόστος λειτουργίας των δήμων”, το ποσό δηλαδή που περιλαμβάνει τις δαπάνες που συνδέονται με την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, ώστε να παρέχεται στον τοπικό πληθυσμό ένα βασικό – ενιαίο επίπεδο υπηρεσιών. Με αυτό τον τρόπο οι κάτοικοι σε όλη την χώρα, ανεξάρτητα από τον Δήμο στον οποίο κατοικούν, θα απολαμβάνουν ένα κοινό επίπεδο υπηρεσιών. Για τον προσδιορισμό της χρηματοδότησης για το ελάχιστο κόστος λειτουργίας είναι απαραίτητη η κατηγοριοποίηση των Δήμων σε τρεις μεγάλες κατηγορίες, στις μητροπολιτικές περιοχές (Περιφέρεια Αττικής και πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης), στους ηπειρωτικούς δήμους και στους νησιωτικούς – ορεινούς δήμους.
[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 7 Ιανουαρίου 2017]
