Πρόσφατα στο Δήμο 3Β οι κάτοικοι κλονίστηκαν από το χαμό συνδημότισσας, η οποία ήταν ιδιαιτέρως αγαπητή σε όλους, είτε τη γνώριζαν προσωπικά, είτε διαδικτυακά. Εθελόντρια η ίδια, είχε ασχοληθεί με πολλά θέματα της κοινότητας, συμβάλλοντας στην επίλυσή τους, ενώ σχεδόν με όλους είχε ανταλλάξει έστω μια φορά ένα μήνυμα. Κι όμως, αυτό που δεν έγινε αντιληπτό από κανέναν, ήταν το μέγεθος μοναξιάς ή εκούσιας μοναχικότητάς της. Έτσι, στις αρχές Ιανουαρίου, μαθεύτηκε ότι η γυναίκα δεν βρίσκεται στη ζωή για περισσότερο από ένα μήνα, παραμένοντας αδιάγνωστη μέσα στο σπίτι της. Το φαινόμενο να πεθαίνει κάποιος μόνος στο σπίτι του και να παραμένει αδιάγνωστος για ημέρες ή ακόμα και εβδομάδες, είναι πιο συχνό από όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε.
Σύμφωνα με έρευνες από χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, οι μοναχικοί θάνατοι που εντοπίζονται αργοπορημένα αυξάνονται σταθερά. Στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, το φαινόμενο αυτό είναι τόσο διαδεδομένο που έχει αποκτήσει όνομα: “κοντοκούσι” (孤独死), δηλαδή “θάνατος από μοναξιά”. Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι βρίσκονται νεκροί μετά από ημέρες ή εβδομάδες. Στην Ελλάδα, αν και δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά, τα περιστατικά μοναχικών θανάτων αυξάνονται, ειδικά στις μεγαλουπόλεις, όπου η απομόνωση είναι συχνότερη.
Συνήθως, η απουσία του ατόμου γίνεται αντιληπτή από γείτονες, που παρατηρούν περίεργες ενδείξεις, όπως ταχυδρομείο που συσσωρεύεται, φώτα που παραμένουν αναμμένα ή ασυνήθιστη ησυχία. Έπειτα, από οικογενειακά μέλη ή φίλους που δεν μπορούν να έρθουν σε επαφή για ημέρες, ή από υπηρεσίες π.χ. κοινωφελείς οργανισμούς, που προσπαθούν να επικοινωνήσουν για ανεξόφλητους λογαριασμούς ή συνδρομές. Είτε το άτομο ζει απομονωμένο/μοναχικά, από επιλογή, η αργοπορημένη ανακάλυψη ενός θανάτου δείχνει την αποτυχία της κοινωνίας να φροντίσει τα πιο ευάλωτα μέλη της. Το ηθικό δίδαγμα από την πρόσφατη τραγωδία στη Βούλα, είναι πως είμαστε όλοι υπεύθυνοι να παρατηρούμε, να νοιαζόμαστε και να παρεμβαίνουμε, όταν κάποιος γύρω μας φαίνεται απομονωμένος.
Πως μπορούμε να βοηθήσουμε τους άλλους και τον εαυτό μας, ξεκινώντας από σήμερα;
- Γνωρίστε τους γείτονές σας. Βρείτε ανάμεσά τους, τουλάχιστον έναν, που ανεξαρτήτως αν είστε κοντά ηλικιακά, μπορείτε να βρείτε ένα κοινό σημείο αναφοράς, αναπτύξτε μαζί του φιλική σχέση. Αφήστε τον να σας γνωρίσει, νοιαστείτε ο ένας για τον άλλο. Πιείτε μαζί έναν καφέ, που και που. Εμπιστευτείτε κάποιον τόσο, ώστε να του δώσετε ένα κλειδί για το σπίτι σας σε περίπτωση ανάγκης.
- Ορίστε μια τακτική τηλεφωνική επικοινωνία με κάποιο γείτονα, φίλο ή συγγενή, τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα.
- Αξιοποιήστε την τεχνολογία που προσφέρεται απλόχερα στην εποχή. Προμηθευτείτε μια έξυπνη συσκευή (όπως smartwatch) ή μια συσκευή έκτακτης ανάγκης με ειδικό κουμπί SOS ή το «Κόκκινο Κουμπί». Ζητήστε από τον πωλητή να σας δείξει πως το χρησιμοποιείτε, θα σας βοηθήσει να το ρυθμίσετε ώστε με ένα πάτημα να καλεί σε βοήθεια την επαφή ή υπηρεσία που θα ορίσετε.
- Εγγραφείτε σε μια υπηρεσία τηλεφροντίδας. Με μια απλή συνδρομή, αυτές οι ειδικές υπηρεσίες μπορούν να εκτελούν εβδομαδιαίες ή και καθημερινές τηλεφωνικές κλήσεις για να ελέγξουν την κατάσταση ενός ατόμου (πχ Κλικ Ζωής, Sunday Club κ.ά)
- Απευθυνθείτε στο Δήμο σας, στο Κέντρο Κοινότητας και ενημερωθείτε για τις Κοινωνικές Υπηρεσίες που τυχόν προσφέρονται ή απλώς συμμετέχετε σε κάποια κοινωνική δραστηριότητα, δημιουργώντας ένα δίκτυο φίλων γύρω σας.
Ο καθένας μας θα μπορούσε να εξερευνήσει λίγο τη γειτονιά του, εντοπίζοντας άτομα που τώρα ή στο μέλλον θα χρειαστούν μια μικρή βοήθεια, ένα νοιάξιμο. Πολλές φορές τα άτομα αυτά θα μας διαβεβαιώσουν ότι είναι καλά, ότι δεν χρειάζονται τίποτα και μπορεί έτσι να είναι. Ωστόσο, θα πρέπει να επιμείνουμε, όχι στην άμεση παρέμβαση, αλλά στην παρατηρητικότητά μας. Μπορείτε ακόμα, να εγγραφείτε ως Εθελοντής Γείτονας στη «Γραμμή Ζωής». Σε περίπτωση άμεσης και έκτακτης ανάγκης του ηλικιωμένου ο οποίος είναι εγγεγραμμένος στην υπηρεσία “Τηλεειδοποίηση” και έχει το κόκκινο κουμπί, η Γραμμή Ζωής θα επικοινωνήσει μαζί σας για να σταθείτε δίπλα του μέχρι να φτάσει η απαραίτητη βοήθεια. Επιπλέον εάν το επιθυμείτε μπορείτε να συνεισφέρετε, διαθέτοντας μέρος του ελεύθερου χρόνου σας, πάντα κατόπιν τηλεφωνικής κλήσης από τη Γραμμή Ζωής, για να του κάνετε λίγο παρέα ή να τον διευκολύνετε σε πρακτικά ζητήματα της καθημερινότητας του (ψώνια, φάρμακα κτλ).
Η συνδημότισσα που έφυγε από κοντά μας δεν ήταν υπερήλικη, ζούσε μόνη της και μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες της χωρίς εξωτερική βοήθεια. Πριν από λίγο καιρό, δεν θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι θα φύγει από τη ζωή. Κάτι αιφνίδιο, ή ένα ατύχημα μέσα στο σπίτι, θα μπορούσε να συμβεί σε οποιοδήποτε από εμάς και σε οποιαδήποτε ηλικία. Ενδεχομένως, το αποτέλεσμα να ήταν το ίδιο αν είχε βρεθεί νωρίτερα, ακόμη και λίγες ώρες μετά. Σε άλλες περιπτώσεις όμως, το άτομο που κινδυνεύει, μπορεί να σωθεί. Μα και στην περίπτωση ενός ακαριαίου θανάτου, όπου δεν θα μπορούσε να προβλεφθεί ή να αποφευχθεί, ο έγκαιρος εντοπισμός του ατόμου και η μεταθανάτια φροντίδα είναι που μας κάνουν πολιτισμένους. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν, να γνωρίζουμε όσους μένουν γύρω μας, με μια ζεστή καλημέρα, ένα βήμα τη φορά.
Αλεξία Ζερβούδη
[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ, 18 Ιανουαρίου 2025]