Στέφανος Σκουτέλας, Ψυχολόγος M.Sc.
Για μερικούς από εμάς οι διακοπές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς είναι μία περίοδος εορτασμού, ευθυμίας και απόλαυσης, ωστόσο για άλλους οι διακοπές αυτές φέρνουν ανεπιθύμητους επισκέπτες, άγχος και κατάθλιψη, Πρόκειται για το φαινόμενο που ονομάζεται «holiday Blues». Τα blues των διακοπών μπορούν να επηρεάσουν τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες, νέους και ηλικιωμένους. Κατά την περίοδο αυτή εμφανίζονται συναισθήματα θλίψης, άγχους και ευερεθιστότητας. Μερικές φορές αυτά τα συναισθήματα είναι παρόντα και πριν τις εορτές, αλλά εντείνονται, ειδικότερα αυτές τις μέρες, με τις απαιτήσεις αγορών, τα πάρτι, τις οικογενειακές συγκεντρώσεις, τις σχολικές εορτές, τις μη-ρεαλιστικές προσδοκίες, την υπερβολική εμπορευματοποίηση και την αδυναμία μερικών ανθρώπων να είναι μαζί με την οικογένειά τους.
Το άγχος και η κατάθλιψη των διακοπών είναι συχνά αποτέλεσμα τριών βασικών σημείων. Η κατανόηση αυτών των σημείων ενεργοποίησης του άγχους και της θλίψης μπορεί να μας βοηθήσει να προγραμματίσουμε τους τρόπους με τους οποίους θα τα αντιμετωπίσουμε. Τα τρία βασικά σημεία ενεργοποίησης του άγχους διακοπών ή της κατάθλιψης:
Σχέσεις. Οι σχέσεις μπορούν να προκαλέσουν αναταραχή, συγκρούσεις ή άγχος ανά πάσα στιγμή. Ωστόσο, οι εντάσεις είναι συχνά υψηλές κατά τη διάρκεια των διακοπών. Οι οικογενειακές παρεξηγήσεις και συγκρούσεις μπορούν να ενταθούν, ειδικά εάν τα μέλη της οικογένειας περνούν αρκετό χρόνο μαζί για αρκετές ημέρες. Συχνά τα μέλη της οικογένειας έχουν διαφορετικές προσωπικότητες, ανάγκες και ενδιαφέροντα. Από την άλλη πλευρά, εάν κάποιος περνά τις διακοπές χωρίς κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο, είναι πιθανό να νοιώσει ιδιαίτερα μοναχικός ή λυπημένος.
Οικονομικά. Όπως και οι σχέσεις μας, η οικονομική μας κατάσταση μπορεί να προκαλέσει άγχος οποιαδήποτε στιγμή του χρόνου. Όμως, η υπερβολική κατανάλωση κατά τη διάρκεια των διακοπών για δώρα, ταξίδια, φαγητό και ψυχαγωγία μπορεί να αυξήσει το άγχος καθώς προσπαθούμε να τα βγάλουμε πέρα με σκοπό να είναι ευχαριστημένοι όλοι οι αγαπημένοι μας άνθρωποι. Αυτή η αγωνία μπορεί να μας αφήσει με συμπτώματα κατάθλιψης, όπως απελπισία, θλίψη και ανικανότητα.
Φυσικές Απαιτήσεις. Η πίεση των αγορών, η παρακολούθηση κοινωνικών εκδηλώσεων και η προετοιμασία γευμάτων διακοπών μπορεί να σας εξουθενώσει. Η αίσθηση εξάντλησης αυξάνει το στρες, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Η άσκηση και ο ύπνος αποτελούν καλά «αντίδοτα» για το άγχος και την κόπωση. Οι υψηλές απαιτήσεις, το άγχος, η έλλειψη άσκησης και η υπερβολική κατανάλωση τροφίμων και ποτών – αποτελούν όλα τα συστατικά για τη σωματική εξάντληση αυτών των ημερών.
Συνοπτικά, οι λόγοι εμφάνισης αυτών των αρνητικών συναισθημάτων κατά την εορταστική περίοδο περιλαμβάνουν:
• Μη-ρεαλιστικές προσδοκίες·
• Προσπάθεια προσέγγισης της τελειότητας στην οργάνωση των εορταστικών εκδηλώσεων·
• Η απασχόληση με τον προγραμματισμό, τα ψώνια, το μαγείρεμα, την καθαριότητα εν όψει των γιορτών μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση·
• Αναμνήσεις αγαπημένων που δεν είναι πια κοντά μας·
• Η οικογενειακή συνύπαρξη για αρκετές μέρες είναι δυνατό να αυξήσει το άγχος·
• Οι προηγούμενες διακοπές μπορεί να ήταν δύσκολες. Η ζωή μας μπορεί να μην είναι τόσο εκπληρωμένη όσο θα θέλαμε·
• Μπορεί να υπάρχουν συναισθήματα μοναξιάς, θλίψης ή θυμός·
• Για ορισμένους, η εορταστική περίοδος αποτελεί περίοδο αυτοαξιολόγησης που μπορεί να αντανακλά τις αποτυχίες του παρελθόντος, ένα αβέβαιο μέλλον, τα συναισθήματα της μοναξιάς και την ένταση·
• Οι συχνές αντιδράσεις κατά τη διάρκεια των διακοπών περιλαμβάνουν πονοκεφάλους, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, υπερβολική κατανάλωση τροφής ή έλλειψη φαγητού, δυσκολία στον ύπνο, αίσθημα μοναξιάς, λύπης, άγχους και ευερεθιστότητας.
Όταν το άγχος είναι στο αποκορύφωμά του, είναι δύσκολο να σταματήσει. Επομένως, θα πρέπει να προσπαθήσετε να αποφύγετε το άγχος πριν κάνει την εμφάνισή του, ειδικά εάν γνωρίζετε ότι οι ημέρες των διακοπών σάς είχαν δυσκολέψει συναισθηματικά στο παρελθόν.
Συμβουλές που μπορείτε να λάβετε υπόψη σας για να αποφύγετε το άγχος και την κατάθλιψη των διακοπών:
1. Αναγνωρίστε τα συναισθήματά σας. Εάν ένας αγαπημένος είναι άρρωστος ή έχει πεθάνει ή δεν είστε σε θέση να είστε μαζί με τους αγαπημένους σας, συνειδητοποιήστε ότι είναι φυσιολογικό να αισθανθείτε θλίψη ή λύπη. Εάν θελήσετε, μπορείτε να αφιερώσετε χρόνο μόνο για να κλάψετε ή να εκφράσετε τα συναισθήματά σας. Δεν μπορείτε να αναγκάσετε τον εαυτό σας να είναι ευτυχισμένος μόνο και μόνο επειδή είναι η εορταστική περίοδος.
2. Ζητήστε υποστήριξη. Εάν αισθάνεστε απομονωμένοι, αναζητήστε κοινωνικές υπηρεσίες ή εθελοντικές ομάδες. Η εμπλοκή και η βοήθεια των άλλων μπορεί να βοηθήσει ώστε να μη νοιώθετε μόνοι και απομονωμένοι και η χαρά της προσφοράς μπορεί να σας προσφέρει προσωπική αγαλλίαση.
3. Να είστε ρεαλιστές. Καθώς οι οικογένειες μεγαλώνουν και αλλάζουν, συχνά αλλάζουν επίσης οι παραδόσεις και οι τελετουργίες. Μείνετε με εκείνους που μπορείτε και θέλετε. Αλλά δεχτείτε ότι μπορεί να χρειαστεί να αφήσετε άλλους. Για παράδειγμα, αν τα ενήλικα παιδιά σας και τα εγγόνια δεν μπορούν όλοι να συγκεντρωθούν στο σπίτι σας, ως συνήθως, βρείτε νέους τρόπους για να γιορτάσετε μαζί από μακριά, όπως η κοινή χρήση φωτογραφιών, e-mail ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
4. Αφήστε τις διαφορές στην άκρη. Αποδεχτείτε την οικογένεια και τους φίλους όπως είναι, ακόμα και αν δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες σας. Εξασκηθείτε στη συγχώρεση. Αφήστε τα παράπονα μέχρι να βρεθεί μία πιο κατάλληλη στιγμή για συζήτηση. Να δείχνετε κατανόηση αν οι άλλοι είναι αναστατωμένοι όταν κάτι πάει στραβά. Είναι πολύ πιθανό να βιώνουν και αυτοί τα αποτελέσματα του άγχους των διακοπών και της κατάθλιψης.
5. Κρατήστε έναν προϋπολογισμό. Πριν πάτε για ψώνια, αποφασίστε πόσα χρήματα μπορείτε να αντέξετε οικονομικά να δαπανήσετε για δώρα και άλλα αντικείμενα. Στη συνέχεια, τηρήστε τον προϋπολογισμό. Εάν δεν το κάνετε, θα αισθάνεστε άγχος και ένταση για μήνες μετά, ενώ αγωνίζεστε να πληρώσετε τους λογαριασμούς. Δεν μπορείτε να αγοράσετε την ευτυχία με μία χιονοστιβάδα δώρων. Κάντε μία φιλανθρωπία στο όνομα κάποιου, δώστε χειροποίητα δώρα ή ξεκινήστε μία ανταλλαγή οικογενειακών δώρων.
6. Μάθετε να λέτε όχι. Πιστέψτε το ή όχι, οι άνθρωποι θα καταλάβουν αν δεν μπορείτε να κάνετε κάποια πράγματα. Εάν λέτε ναι μόνο σε αυτά που πραγματικά θέλετε να κάνετε, θα αποφύγετε να αισθάνεστε δυσαρέσκεια ή απογοήτευση.
7. Μην εγκαταλείπετε τις υγιεινές συνήθειες. Η υπερβολική κατανάλωση φαγητού ή αλκοόλ προσθέτει άγχος και ενοχές. Προσπαθήστε να κοιμάστε καλά και να βρίσκετε χρόνο για σωματική άσκηση.
8. Πάρτε αναπνοή. Να βρίσκετε χρόνο για τον εαυτό σας. Ανανεώστε τον εαυτό σας με μόνο 15 λεπτά την ημέρα, χωρίς περισπασμούς. Βρείτε ένα ήσυχο μέρος, ακόμη και αν το μόνο μέρος είναι το μπάνιο. Κάντε μία βόλτα, κοιτάξτε τα αστέρια, ακούστε χαλαρωτική μουσική. Καθαρίστε το μυαλό σας, επιβραδύνετε την αναπνοή σας και επαναφέρετε την εσωτερική ηρεμία σας.
9. Επανεξετάστε τις προσωπικές σας αναλύσεις και ξεχάστε την τελειότητα. Οι μη-ρεαλιστικές αναλύσεις μπορούν να σας κατευθύνουν στην αποτυχία. Μην αποφασίσετε να αλλάξετε ολόκληρη τη ζωή σας. Αντίθετα, ορίστε μικρότερους, πιο συγκεκριμένους στόχους, με εύλογο χρονικό διάστημα. Επιλέξτε μόνο στόχους που θα σας βοηθήσουν να αισθανθείτε όμορφα και που η ικανοποίηση αυτών θα σας προσφέρει περισσότερες μικρές στιγμές ευτυχίας.
10. Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια, αν το χρειάζεστε. Αν παρά τις καλύτερες προσπάθειές σας, είστε επίμονα λυπημένοι ή ανήσυχοι, υποφέρετε από σωματική κόπωση και αϋπνία, αισθανθείτε απελπισμένοι και ανίκανοι να αντιμετωπίσετε καθημερινές δουλειές και αυτά τα συμπτώματα διαρκούν αρκετές εβδομάδες, μιλήστε με έναν γιατρό ή έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Θα μπορούσε να είναι κατάθλιψη.
Γνωρίζετε ότι οι διακοπές μπορούν να προκαλέσουν άγχος. Δεχτείτε ότι τα πάντα δεν πρόκειται να πάνε όπως έχουν προγραμματιστεί, μην υπερφορτώνετε τον εαυτό σας, προετοιμάστε τον συναισθηματικά, πάρτε ενεργά μέτρα για τη διαχείριση του στρες και μπορείτε πραγματικά να απολαύσετε τις διακοπές!
[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 18 Δεκεμβρίου 2021]