Την τελευταία Πέμπτη του Νοεμβρίου (30/11/17) είχαμε την ευκαιρία να συμμετάσχουμε σε μία θαυμάσια συγκέντρωση που έγινε στο ξενοδοχείο ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ επί της λεωφόρου Συγγρού. Ομιλητής της βραδιάς ήταν ο π. Υφυπουργός Οικονομικών κ. Πέτρος Δούκας ο οποίος ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου ροταριανών, προσκεκλημένων και φίλων ανέπτυξε το θέμα “Σύγχρονα Μαθήματα από τους Αρχαίους Έλληνες : το νόημα της ζωής και της ευτυχίας». Η ομιλία ήταν ιδιαίτερα πρωτότυπη διότι αντί για ένα ψυχρό- στεγνό οικονομικό θέμα, που θα περίμενε κανείς από έναν οικονομολόγο, ήταν μία εμπεριστατωμένη σύγκριση των σημερινών κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών με ανάλογες συνθήκες που επικρατούσαν στον αρχαίο κόσμο και ιδιαίτερα στις δύο μεγάλες πόλεις -κράτη την Σπάρτη και την Αθήνα. Έγινε ανασκόπηση των απόψεων περί ζωής των αρχαίων φιλοσόφων αρχίζοντας με το Ηράκλειτο (τα πάντα ρεί) και καταλήγοντας στους Πλάτωνα, Σωκράτη, Επίκουρο.
Επιγραμματικά αναφέρω ότι επικρατούσα άποψη ήταν ότι: Πρώτος σκοπός της ζωής είναι η υπεράσπιση της, η προσπάθεια να συνεχίσεις να ζεις. Δεύτερος σκοπός είναι η αναπαραγωγή-διαιώνιση του είδους μας και Τρίτος η προσπάθεια απόκτησης φήμης, δόξας, πλούτου και αξιωμάτων. Συνοπτικά σκοπός της ζωής είναι ο ίδιος ο αγώνας για ζωή με την ευρεία έννοια της. Στο σημείο αυτό εισάγεται το ερώτημα κατά πόσον η απόκτηση πλούτου είναι ηθική και ενάρετη πράξη. Γενική αντίληψη μεταξύ των φιλοσόφων ήταν ότι ο πλούτος είναι βασικό συστατικό ευτυχίας αρκεί να κατέχεται από καλλιεργημένα και ενάρετα άτομα που μπορούν να τον χρησιμοποιήσουν επωφελώς, τόσο για τον εαυτόν τους όσο και για το κοινωνικό σύνολο. Η απόκτηση πλούτου από άξεστους που τον χρησιμοποιούσαν για επίδειξη και σπατάλη εθεωρείτο φαυλότητα και οι κάτοχοί του άξιοι περιφρόνησης. Στην εποχή μας έχουμε πολλά παραδείγματα καλής και κακής διαχείρισης πλούτου οπότε μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε πόσο δίκαιο είχαν οι αρχαίοι. Κυρίαρχη θέση των αρχαίων φιλοσόφων περί ζωής ήταν το «Ευ ζείν» δηλαδή το να ζούμε καλά, όπου τα καλά έχει γενική ευρεία έννοια. Ένα άλλο σημείο της ομιλίας ήταν οι απόψεις των αρχαίων σχετικά με το πολίτευμα και την διακυβέρνηση. Αντίθετα με ότι γενικά πιστεύεται, εξαιτίας της υπερπροβολής της Αθηναϊκής Δημοκρατίας του 5ου αιώνα πχ, το σύνολο σχεδόν των φιλοσόφων ήταν ολιγαρχικό. Ο μέγιστος των φιλοσόφων Πλάτων πίστευε και δίδασκε ότι η εξουσία πρέπει να ασκείται από μορφωμένους, ενάρετους και ηθικούς άρχοντες και όχι από οποιονδήποτε που με δημαγωγία και ψεύτικες υποσχέσεις ή βία μπορούσε να υποκλέψει την ψήφο του λαού και να αναρριχηθεί στην εξουσία. Οι απόψεις αυτές του Πλάτωνα είχαν πρακτικά εφαρμοστεί πολύ πριν αυτός τις διατυπώσει διότι, όταν οι δύο μεγάλες δυνάμεις του αρχαίου κόσμου Σπάρτη και Αθήνα αντιμετώπισαν σοβαρά κοινωνικά και πολιτειακά προβλήματα στα πρώτα βήματα του ιστορικού τους βίου, κάλεσαν ως διαιτητές -συμβούλους- μεσολαβητές κάποια φωτισμένα μυαλά της εποχής για να τους υποδείξουν τις κατάλληλες μεταρρυθμίσεις που έπρεπε να γίνουν ώστε να αποκατασταθεί η τάξη και η ηρεμία. Οι Σπαρτιάτες ανέθεσαν στον Λυκούργο (8ος αιώνας πχ) ενώ οι Αθηναίοι στον Σόλωνα (6ος αιώνας πχ). Είναι χαρακτηριστικό ότι και οι δύο καθιέρωσαν παραλλαγές ολιγαρχικών πολιτευμάτων και όχι ακραιφνώς δημοκρατικά πολιτεύματα όπως θα περίμενε κανείς. Κύριο συμπέρασμα της εξαιρετικής αυτής παρουσίασης ήταν ότι η μελέτη της πραγματικής ιστορίας ενός λαού είναι βασικό στοιχείο αυτογνωσίας η οποία με την σειρά της οδηγεί στο ρεαλισμό που και αυτός με την σειρά του σε οδηγεί στην λήψη ορθών και εφικτών αποφάσεων. Όποιος δεν γνωρίζει το παρελθόν του ΔΕΝ έχει μέλλον!!
[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 9 Δεκεμβρίου 2017]
