Του Γιώργου Λαουτάρη.
Σπάνια οι δημότες συνειδητοποιούν τη δύναμη που έχουν οι δημοτικοί “άρχοντες” που εκλέγουν. Κι όμως, στο χέρι των Δημοτικών Συμβουλίων κάθε πόλης και βέβαια των δημοτικών διοικήσεων είναι η μεταμόρφωση των κοινόχρηστων χώρων που είναι το πιο νευραλγικό σημείο για τη ζωή κάθε πόλης, και αποτελεί ταυτόχρονα δείκτη της ποιότητας ζωής των κατοίκων της.
Δεν είναι τυχαία η επιλογή των λέξεων στο νόμο που διέπει την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τον “Καλλικράτη”: “ Το Δημοτικό Συμβούλιο αποφασίζει για όλα τα θέματα που αφορούν το Δήμο, εκτός από εκείνα που ανήκουν εκ του νόμου στην αρμοδιότητα του Δημάρχου ή άλλου οργάνου του Δήμου ή το ίδιο το Δημοτικό Συμβούλιο μεταβίβασε σε επιτροπή του”. Το κέντρο όλων των αποφάσεων λοιπόν είναι ο Δήμος.
Ο Δήμος μπορεί με μια Κανονιστική Απόφαση που θα ψηφίσει το Δημοτικό Συμβούλιο να ορίσει επακριβώς τη διάσταση και την εμφάνιση των περιπτέρων. Αντί τα περίπτερα σε όλους τους δημόσιους χώρους να γίνονται μικρά σούπερ μάρκετ που καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του πεζοδρομίου, με σκελετούς που αποτελούν πολύχρωμες και χτυπητές διαφημίσεις προϊόντων, μπορούν να περιοριστούν στον πραγματικό τους ρόλο και σκοπό. Να εξυπηρετούν τους διερχόμενους για τα βασικά είδη, με ομοιόμορφη και καλαίσθητη παραδοσιακή εμφάνιση χωρίς διαφημίσεις στην πρόσοψη και στα ψυγεία, ώστε ο δημόσιος χώρος να αναβαθμιστεί.
Άπαντες γνωρίζουν ότι οι διαφημιστικές πινακίδες πάνω σε κτήρια, όσες τοποθετούνται κάθετα σε μεγάλους δρόμους, οι φωτεινές επιγραφές επί των πεζοδρομίων κ.ο.κ. είναι παράνομες. Δεν υπάρχει κανένα άλλο όργανο να ελέγξει και να επιβάλει τη νομιμότητα από τον Δήμο. Για να το θέσουμε αντίστροφα, κάθε παρανομία ως προς το θέμα αυτό, που δεν προσβάλλει απλώς βάναυσα την αισθητική των κοινόχρηστων χώρων, αλλά αποτελεί παράλληλα και δημόσιο κίνδυνο για την πρόκληση ατυχημάτων λόγω της απόσπασης της προσοχής των οδηγών, γίνεται με την ανοχή των δημοτικών αρχών.
Μια αυστηρή λοιπόν τήρηση της υφιστάμενης νομοθεσίας ως προς τις διαφημιστικές και ενδεικτικές πινακίδες θα μπορούσε να απομακρύνει οριστικά τους οπτικούς ρύπους από τους κοινόχρηστους χώρους, ο πληθωρισμός των οποίων κανέναν διαφημιζόμενο τελικά δεν ωφελεί, και παράλληλα να εξαλείψει μια αποδεδειγμένη αιτία τροχαίων ατυχημάτων.
Ο μεγαλύτερος δείκτης όμως για το χαρακτήρα των δημόσιων χώρων είναι το πεζοδρόμιο. Η απελευθέρωση των πεζοδρομίων από τα πάσης φύσεως εμπόδια που θέτουν επαγγελματίες και ιδιώτες προσδίδει σε μια πόλη τον πολιτισμό που πολλές φορές εντοπίζεται μόνο σε ευρωπαϊκές πόλεις – πρότυπα. Αρκεί να μεριμνήσει ένας Δήμος ώστε κάθε πεζοδρόμιο να μπορεί να το περπατήσει ανεμπόδιστα κάποιο άτομο με δυσκολία στη βάδιση: Δεν είναι μόνο τα άτομα με αναπηρίες που χρησιμοποιούν αναπηρικό καροτσάκι και χρειάζονται τον απαραίτητο αυτό χώρο για να κινηθούν. Είναι οι μητέρες με βρεφικά καρότσια, είναι οι τραυματίες που μπορεί να χρειάζονται βοηθήματα στο βάδισμα, είναι οι ηλικιωμένοι που μπορεί να χρησιμοποιούν άλλα ανατομικά βοηθήματα.
Απαραίτητο στάδιο για την απελευθέρωση των πεζοδρομίων είναι η αυστηρή επιτήρηση των τραπεζοκαθισμάτων. Υπάρχει δυστυχώς μια σιωπηρή συμφωνία μεταξύ όλων ανεξαιρέτως των δήμων και των επαγγελματιών της εστίασης που λέει ότι τα τραπεζοκαθίσματα μπορούν να επεκτείνονται αυθαίρετα πέρα από τις ορισμένες γραμμές, ενώ τους επιτρέπεται επίσης αυθαίρετα να περιφράσσουν με διάφορους ευφάνταστους τρόπους τον χώρο αυτό, από απλά ανεμοπετάσματα μέχρι πέργκολες και “πέργκολες” που στην ουσία ισοδυναμούν με δόμηση και πλήρη οικειοποίηση του χώρου. Όσο οι υπηρεσίες Δημοτικής Αστυνομίας των Δήμων παραμένουν ανενεργές στον τομέα επιτήρησης των κοινόχρηστων χώρων από τέτοιου είδους αυθαιρεσίες, απλώς αποδεικνύουν ότι ο δημόσιος χώρος αποτελεί πεδίο κερδοσκοπίας και κοινωνικής αναισθησίας, αν όχι πεδίο συναλλαγής μεταξύ επαγγελματιών και αιρετών της αυτοδιοίκησης.
Μπορεί η τοπική αγορά να αυτορρυθμιστεί;
Η άποψη ότι η ελεύθερη αγορά μπορεί να αυτορρυθμίζεται προάγοντας το κοινό καλό, στην περίπτωση της κατάληψης του δημόσιου χώρου αποδεικνύεται εντελώς ανεπαρκής. Η απουσία ρυθμιστικού πλαισίου από την τοπική αυτοδιοίκηση ή και η απουσία μηχανισμών ελέγχου και επιτήρησης της νομιμότητας στους κοινόχρηστους χώρους στην πραγματικότητα οδηγεί σε συνθήκες ζούγκλας, όπου τίποτε δεν είναι λειτουργικό.
Αν αφεθούν τα τραπεζοκαθίσματα των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος ανεξέλεγκτα να επεκτείνονται, τότε θα καταλάβουν κάθε σπιθαμή των πλατειών και πεζοδρομίων, με αποτέλεσμα να αποτρέπουν κάθε διέλευση της πελατείας. Αναλόγως, αν αφεθούν οι διαφημιζόμενοι να τοποθετούν πινακίδες και ταμπέλες όπου κρίνουν καλύτερο για την προβολή τους, το αποτέλεσμα θα είναι μια τόσο φορτωμένη από μηνύματα και εικόνες όψη του δημόσιου χώρου, που καμία διαφήμιση δεν θα έχει πρακτικό αντίκρυσμα.
Ο ρυθμιστικός χαρακτήρας των Δήμων για την όψη των πόλεων είναι αναντικατάστατος. Απλές αποφάσεις, ειλημμένες όμως με γνώμονα το κοινό συμφέρον και με πυγμή για την εφαρμογή τους μπορούν να τα αλλάξουν όλα. Αρκεί να υπάρχει η βούληση…
[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 9 Απριλίου 2016]