Του Γιώργου Λαουτάρη.
Ακούγεται περίεργο, αλλά η αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση του “Καλλικράτη” που υιοθετήθηκε για πρώτη φορά το 2011, μια πενταετία μετά, μόνο αποσπασματικά έχει εφαρμοστεί. Μια σειρά διατάξεων και προβλέψεων του νόμου έχει μείνει στο “συρτάρι” της δημόσιας διοίκησης και έχει καταστεί κενό γράμμα.
Τα άρθρα της αυτοδιοικητικής νομοθεσίας που προωθούσαν τη διαφάνεια και τη συμμετοχικότητα ήταν δυστυχώς στην πλειοψηφία τους εκείνα που έμειναν τελικώς ανενεργά. Γεγονός που εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τη συνέχεια των θεσμικών παρεμβάσεων στους ΟΤΑ, τώρα που όπως όλα δείχνουν, θα ξεκινήσει και επισήμως η διαδικασία αναθεώρησης του “Καλλικράτη” από την κυβέρνηση. Κορυφαίοι παράγοντες της αυτοδιοίκησης υποστηρίζουν πως ό,τι έμεινε ανεφάρμοστο, σημαίνει ότι δεν …προχωράει και άρα πρέπει να εγκαταλειφθεί. Από την άλλη μεριά, η ηγεσία του ΥΠΕΣ τονίζει σε όλους τους τόνους ότι θα προωθήσει με τη μεταρρύθμιση της …μεταρρύθμισης ακριβώς τα στοιχεία που ενισχύουν την αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, τη συμμετοχή της κοινωνίας και τη δημοκρατία. Εδώ εντοπίζεται μια μεγάλη αντίφαση που ναρκοθετεί τον διάλογο πριν ακόμη ξεκινήσει…
Συγκεκριμένα όμως τι έμεινε στα χαρτιά:
Ο “Καλλικράτης” μερίμνησε να μετριάσει τον υδροκεφαλισμό από την κατάργηση των μικρών Δήμων που συγχωνεύθηκαν σε ενιαίους “καλλικρατικούς” δήμους, μέσω της λειτουργίας Συμβουλίων Δημοτικής Κοινότητας και Τοπικών Συμβουλίων. Ο ίδιος ο νόμος απέδωσε μόνο δευτερεύουσας σημασίας αρμοδιότητες στα όργανα αυτά, όμως προέβλεψε ότι “ο δήμαρχος, με απόφασή του … μπορεί να μεταβιβάζει αρμοδιότητές του στους προέδρους των συμβουλίων των δημοτικών κοινοτήτων” και επίσης ότι “το δημοτικό συμβούλιο … μπορεί να μεταβιβάζει συγκεκριμένες αρμοδιότητές του στα συμβούλια των δημοτικών κοινοτήτων”. Δυστυχώς, οι διατάξεις αυτές σπάνια ενεργοποιήθηκαν.
Ο “Καλλικράτης” εισήγαγε το θεσμό του δημοτικού και περιφερειακού Συμπαραστάτη, ενός θεσμού διαμεσολάβησης που επιλύει τις διαφορές μεταξύ πολιτών και υπηρεσιών. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, που παρουσίασε πρόσφατα το Δίκτυο Συμπαραστατών, κατά την τρέχουσα δημοτική θητεία μόλις 32 δήμοι εκ των 161 που έχουν δικαίωμα, εξέλεξαν Συμπαραστάτες μέχρι σήμερα, ενώ 76 δήμοι της χώρας δεν έχουν καν προκηρύξει τη θέση, ενώ από τον “Καλλικράτη” προκύπτει με σαφήνεια η υποχρέωσή τους αυτή.
Ο “Καλλικράτης” προβλέπει ακροθιγώς τη διενέργεια τοπικού δημοψηφίσματος, αλλά ουδέποτε μέχρι σήμερα εξειδικεύτηκε σε νόμο, όπως ορίζεται, η διαδικασία αυτή. Και όσα τοπικά δημοψηφίσματα διοργανώθηκαν ήταν άτυπα.
Ο “Καλλικράτης” ορίζει ότι “με ευθύνη των δημοτικών συμβουλίων σε κάθε δήμο καταρτίζονται κώδικες δεοντολογίας για τους αιρετούς εκπροσώπους”. Αναζητήσαμε τέτοιους κώδικες αλλά πουθενά δεν εντοπίσαμε.
Ο “Καλλικράτης” προβλέπει ότι “σε κάθε δήμο συγκροτείται και λειτουργεί με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, συμβούλιο ένταξης μεταναστών ως συμβουλευτικό όργανο του δήμου για την ενίσχυση της ένταξης των μεταναστών στην τοπική κοινωνία”. Οι περισσότεροι Δήμοι της χώρας εξέλαβαν το εδάφιο αυτό ως προαιρετικό.
Ο “Καλλικράτης” είναι σαφής: “Ο δήμαρχος, ο αντιδήμαρχος και τα μέλη της οικονομικής επιτροπής και της επιτροπής ποιότητας ζωής είναι υποχρεωμένοι να υποβάλλουν την ετήσια δήλωση για την περιουσιακή τους κατάσταση σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία και να τη δημοσιοποιούν με ανάρτηση στην ιστοσελίδα του δήμου”. Χωρίς να έχει προηγηθεί εξονυχιστική έρευνα, διακινδυνεύουμε την εκτίμηση ότι σε κανέναν από τους 325 Δήμους της χώρας η διάταξη αυτή δεν έχει ακολουθηθεί κατά γράμμα.
Ο “Καλλικράτης” είναι αυστηρός ως προς τα καθήκοντα των δημοτικών συμβούλων: “Σε σύμβουλο που απουσιάζει αδικαιολόγητα σε τρεις (3) συνεχείς συνεδριάσεις, μπορεί να επιβληθεί … η πειθαρχική ποινή της αργίας και σε περίπτωση υποτροπής μπορεί να επιβληθεί η πειθαρχική ποινή της έκπτωσης”. Κανένα συμβούλιο δεν ενημερώνει ως όφειλε για τις απουσίες την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, ενώ κατά κανόνα όλοι δικαιολογούν απουσίες που δεν έπρεπε να δικαιολογηθούν.
Η κυβέρνηση ανοίγει τα χαρτιά της
Σύμφωνα με κυβερνητικά στελέχη, σε πρόσφατη συνεδρίασή της, η Πολιτική Γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ συζήτησε την αναγκαιότητα μεταρρύθμισης του νομοθετικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Το κυβερνών κόμμα εντάσσει το διάλογο αυτό στο πλαίσιο “ενός Τριετούς Προγράμματος για την αναβάθμισή της”, όπως τονίζεται. Το πρόγραμμα αυτό θα περιλαμβάνει τη δομή και τη λειτουργία των περιφερειών, των δήμων αλλά και τον εκλογικό νόμο των αυτοδιοικητικών εκλογών.
Στον ΣΥΡΙΖΑ δεν ξεχνούν ότι είχαν καταψηφίσει τον “Καλλικράτη” στη Βουλή. Όπως τονίζουν όμως, “το μείζον ζήτημα σχετικά με τον «Καλλικράτη» δεν είναι η χωροθέτηση των δήμων αλλά το θεσμικό του πλαίσιο, το οποίο δεν είναι λειτουργικό”. Προκαταλαμβάνοντας κατά ένα τρόπο τον διάλογο πριν ξεκινήσει, κυβερνητικές πηγές υπογραμμίζουν τις αιχμές της εναλλακτικής πρότασης που θα αποτελέσει και την εισήγησή τους: “Ανατροπή του συγκεντρωτικού μοντέλου διοίκησης της χώρας” και επίσης “θέσπιση ενός πλαισίου που θα οδηγήσει σε μια ουσιαστική αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, πόρων και εξουσιών και, συνεπώς, σε μια ισχυρή Τοπική Αυτοδιοίκηση”. Κομβικό σημείο φαίνεται να είναι “η ενίσχυση των Τοπικών Συμβουλίων και η ουσιαστική τους παρουσία”, που προφανώς σημαίνει και μετριασμό του σημερινού δημαρχοκεντρικού μοντέλου.
[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 7 Μαΐου 2016]